2021 markeert het honderdjarig bestaan van de CCP. Sense Hofstede schreef daarom een blogvierluik over “Het honderdjarig jubileum van de CCP is een kantelpunt in de ideologie van Peking”. Lees ook de eerdere blogs: deel 1, deel 2, deel 3.

In de eerste drie delen van dit vierluik over het ideologische kantelpunt waarop China zich bevindt tijdens het honderdjarig jubileum van de Chinese Communistische Partij schreef ik hoe de erfenis van maoïsme en nationalisme een deterministische visie op de loop van de geschiedenis heeft gecreëerd. Volgens de Partij bevindt die loop zich nu op een cruciaal Moment. In dit laatste deel zet ik uiteen waarheen de CCP hoopt dat de geschiedenis loopt, als China de juiste keuzes maakt tijdens deze Epochale Omwenteling.

China mag misschien niet zo’n actieve missionaris zijn als de VS, maar het probeert wel degelijk zijn ‘wijsheid’ te delen met de wereld. Steeds luider verkondigen Chinese beleidsmakers zoals Yang Jiechi de bijdragen van het Chinese systeem. Het Chinese charmeoffensief richt zich vooral op landen buiten het Westen. Hiervoor biedt de Partij actief briefings aan, en het probeert buitenlandse leiders te overtuigen van het Chinese systeem. De boodschap is simpel: het Chinese systeem zal zegevieren, je kunt niet meer om China heen.

Deze boodschap baseert zich niet enkel op systemische onvermijdelijkheid van China’s Herrijzenis, maar ook op de verschuiving van het internationale zwaartepunt weg van het Westen die daaruit volgt. Een belangrijk artikel in het Volksdagblad over de Epochale Verandering, ter gelegenheid van het zeventigjarig bestaan van de Volksrepubliek in 2019, schreef dat China niet alleen vrede en stabiliteit biedt in deze woelige periode, maar ook ten voorbeeld dient voor landen die hun ‘eigen’ (lees: niet-Westerse) weg willen volgen.

De CCP verkondigt een visie op mensenrechten die ‘leven’ vooropstelt. Het ‘Westen’ heeft gefaald tijdens de dodelijke pandemie, omdat het niet genoeg waarde zou hechten aan de levens van zijn burgers, in tegenstelling tot het superieure China. Op economisch vlak wil Peking erkenning voor het ‘recht op ontwikkeling’ en beschrijft ‘Westerse’ aanvallen op haar politieke model – dat verantwoordelijk zou zijn voor de Chinese economische ontwikkeling – dan ook als aanvallen op de mensenrechten van de Chinezen.

Echt Multilateralisme

Het recht op ontwikkeling à la chinoise is de positieve kant van de medaille waarvan het falen van het ‘Westerse’ model de andere kant is. Peking presenteert zich steeds zelfverzekerder als voorbeeld voor de wereld terwijl de ‘wolf warrior’-diplomaten geen moment onbenut laten om Westerse landen in een kwaad daglicht te stellen. Een ‘witboek’ over China in het Nieuwe Tijdperk (van Xi Jinping) stelt dat (echt) multilateralisme de historische trend is (lees: tegen het unilateralisme van de huidige Amerikaanse ‘hegemonie’).

Internationale samenwerking die de natuurlijke ‘vreedzame opkomst’ van China tegenwerkt is volgens Peking verkeerd. Bij Davos Agenda in januari 2021 riep Xi Jinping op om bij de tijd (lees: loop van de geschiedenis) te blijven. Officieel commentaar sprak zich uit tegen ‘pseudo-multilateralisme’ dat zich tegen derden richtte. Daar stelt Peking ‘echt multilateralisme’ tegenover. Bij de CCP and World Political Parties Summit, benadrukte Xi de win-win van vriendschappelijke ‘partnerschappen’ in plaats van antagonistische Westerse ‘allianties’.

Maar er is meer aan de hand dan de bekende pogingen van China om de wereld veilig te maken voor autoritaire regimes. Toen voor de recente top van de G7 al naar buiten kwam dat de slotverklaring kritisch zou zijn over China, stelde Peking vast dat kleine groepjes niet de baas kunnen spelen over de wereld. Hier spreekt ook de erfenis van de marxistisch-leninistisch-maoïstische focus op het gelijk van de massa over de bourgeoisie, en Pekings geloof in de macht en morele juistheid van de meerderheid.

Westerse landen lijken niet altijd door te hebben dat ze een numerieke minderheid zijn in de wereld. Als 50-70 ‘proletarische’ landen het Chinese standpunt steunen in de VN-mensenrechtenraad, dan is het makkelijk uit oprechte overtuiging de ‘bourgeoise’ G7 af te doen als een koloniaal reliek. China stelt triomfantelijk dat het niet aan een minderheid van (lees: Westerse) buitenstaanders is om te bepalen of een land een democratie is, maar aan de bevolking zelf om te zien welk systeem beter werkt.

China als centrum

Het Chinese antwoord is het idee van een ‘gemeenschap met een gedeeld lot voor de mensheid’ (rénlèi mìngyùn gòngtóngtǐ, officieel Engels: ‘a global community of shared future’). Deze gemeenschap is onderdeel van ideologische innovaties die verstrekkende gevolgen kunnen hebben. De Shanghai Cooperation Organisation discussieert al over de toekomst van Afghanistan. De Like-Minded Group (LMG) die China bij de Verenigde Naties om zich heen heeft verzameld werkt solidair samen om kritische ngo’s accreditatie te ontzeggen.

In toespraken stelt Xi dat de Partij zal bijdragen aan de mensheid door economische groei en alternatieve modellen aan te bieden. Hieruit spreekt ook een wens om China tot het centrum van de wereld te maken, als inspirator van de bovengenoemde lotsgemeenschap, en als spil van de wereldeconomie. Een toespraak van Xi Jinping genaamd Pulling Together Through Adversity and Toward a Shared Future for All tijdens het jaarlijkse Bo’ao Forum for Asia geeft een inkijkje. De visie die hieruit spreekt is er een van China als kern van de wereld.

De Chinese Communistische Partij heeft met haar succes grootse bijdragen geleverd aan de mensheid. Het China van het Nieuwe Tijdperk is het centrum van een betere, eerlijkere wereldorde. Alle Belts en Roads leiden naar Peking. Als zonnekoning van het Bo’ao Forum for Asia en als gastheer van de aangekondigde tweede Conferentie over Dialoog van Aziatische Beschavingen is China de leider van morgen. De ‘nauwere partnerschappen’ en de ‘toekomsten’ uit de vele lijstjes hebben één centrale spil: China.

Conclusie

In dit vierluik heb ik uiteengezet waarom ik denk dat de leidende ideologie in China zich nu op een kantelpunt bevindt. De elite van het land leeft in een maoïstische bubbel en ziet de wereld gekleurd door de erfenis van een gekrenkt Chinees nationalisme en het Socialisme met Chinese Karakteristieken. Dit heeft geleid tot een materialistisch gedetermineerd begrip van de loop van de geschiedenis. Op basis van China’s economische kracht en de vermeende chaos in het Westen ziet Peking dat we ons op een moment van Epochale Omwenteling bevinden. Door stug koers te houden temidden van Amerikaanse pogingen om het te verzwakken, kan China de weg leiden naar een niet-Westerse wereldorde.

Dit moeten we zien in de context van de terugkeer in China naar de verwachting van een feodale relatie van dankbaarheid (ēn) tussen Partij en onderdaan, die zich ook naar het buitenland uitbreidt. Ministers moesten tijdens de pandemie op het vliegveld verschijnen om hun dankbaarheid voor Chinese gezondheidsproducten. Chinese leiders zijn dikwijls geïrriteerd dat de wereld niet erkentelijk genoeg is voor de economische groei en handel die China de wereld ‘geeft’. Het is belangrijk in het oog te houden wat volgens de partijideologen de belangrijkste ‘innovatie’ van het maoïsme was ten opzichte van het marxisme: sinificatie. Dat wil zeggen: Mao Zedong maakte Marx ondergeschikt aan het Chinese nationalisme.

 

Dit artikel is deel van een serie blogs rondom het honderdjarig bestaan van de Chinese Communistische Partij (CCP) in 2021. Een aantal China2025.nl bloggers behandelt in deze serie verschillende aspecten van de CCP. Lees de andere blogs in deze serie elders op China2025.nl.