In mijn laatste blogs wierp ik een blik op het leven van twee Chinezen, om te zien wat voor impact WeChat op hun leven heeft. Eén van de belangrijkste functionaliteiten voor Hu Shuang en An Di is zonder twijfel WeChat Pay. Deze applicatie geeft hen de mogelijkheid om te betalen met hun smartphone.

WeChat Pay en AliPay hebben een reusachtige impact op China. Het duopolie heeft momenteel een marktaandeel van 92.7% voor mobiele betalingen door externe partijen. De meeste transacties in het land worden online uitgevoerd. Wat gebeurt er met de data die daarmee wordt gegenereerd? Tencent (het moederbedrijf van WeChat) en Alipay hebben daar iets op gevonden.

Het betalingskrediet systeem

In 2015 ontwikkelde Ant Financial Services Group (AFSG), een tak van Alibaba, “Zhima credit”. Letterlijk vertaald betekent dit Sesam Credit. Het systeem wijst op basis van meerdere factoren punten toe aan gebruikersprofielen. Er wordt onder andere gekeken naar social media-interactie en betalingen die worden uitgevoerd met AliPay. De score wordt vervolgens op verschillende manieren gebruikt. Klanten kunnen bijvoorbeeld een lening krijgen van AFSG, of ze kunnen een deelfiets huren zonder borg te betalen.

Hoewel de service in 2015 al werd gelanceerd, is het pas onlangs een belangrijke factor geworden in de markt. Het gebrek aan een vergelijkbaar systeem van WeChat werd lang als nadeel gezien. Daarom heeft WeChat eind 2018 officieel ‘WeChat Payment Points’ gelanceerd. De service is inmiddels uitgebreid naar ruim 66 steden in China. WeChat gebruikers genieten – net als bij AliPay – voordelen, zoals huren zonder borg en uitgestelde betalingen. Hiervoor dienen gebruikers een minimaal aantal punten behaald te hebben, dat door de verkoper zelf wordt vastgesteld.

Goed of slecht?

Het gebruik van een kredietsysteem is een controversieel onderwerp. AFSG heeft echter benadrukt dat de data en privacy goed zijn beveiligd. Data wordt alleen verzameld met medeweten en akkoord van de gebruiker. Daarbij kan de data alleen gedeeld worden na goedkeuring van de gebruiker, of door de gebruiker zelf. Tencent heeft vergelijkbare regels openbaar gemaakt voor hun WeChat Payment Points systeem.

Zelfs wanneer je de zorgen over privacy wegneemt, zijn er nog meer op- of aanmerkingen. Zo hebben Alipay en WeChat Pay al “kortingen” geïmplementeerd voor gebruikers die boven een bepaald aantal punten zitten. In de toekomst zouden er potentieel nog meer voordelen kunnen ontstaan voor gebruikers die door de twee bedrijven als ‘waardig’ worden gezien. Het is momenteel onmogelijk om te voorspellen waar de grens ligt.

De controverse beperkt zicht niet tot China. China is vaak onderwerp van discussie, maar dergelijke voorbeelden zijn ook te vinden in Duitsland. Het grootste Duitse kredietbedrijf, Schufa Holding AG, stelt ook een individuele score op die wordt gebaseerd op financiële activiteiten. De zogeheten “Schufa-score” kijkt hoe je bent omgegaan met jouw financiële verantwoordelijkheden. De score wordt vervolgens geraadpleegd bij het openen van een bankrekening, het huren van een woning of het afsluiten van een telefoonabonnement. Het systeem is al actief sinds 1997 en is ook onderwerp van veel kritiek.

In de voetsporen van het sociaal krediet systeem

Het betalingskredietsysteem is in veel opzichten vergelijkbaar met het beruchte sociaal kredietsysteem, wat is ontwikkeld door de Chinese overheid. Hiermee worden punten uitgekeerd op basis van ‘sociaal gedrag’. Chinezen kunnen bijvoorbeeld minpunten krijgen voor roken in niet-rokers gebieden, of het negeren van een rood stoplicht. Het systeem werd de afgelopen jaren getest en de overheid heeft plannen gemaakt om het in 2020 in het hele land uit te rollen.

Men kan beargumenteren dat het betalingskredietsysteem op een kleinere schaal wordt uitgevoerd, en minder impact heeft dan het sociaal kredietsysteem. Het onderwerp is en blijft echter controversieel. Chinezen ervaren het systeem zelf niet als negatief, aangezien zij over het algemeen minder waarde hechten aan hun privacy dan de bevolking in westerse landen. Anonimiteit blijft daarentegen nog altijd belangrijk voor Chinezen.

De vraag is waar het betalingskredietsysteem in de toekomst toe zal leiden. Het sociaal kredietsysteem heeft al tientallen miljoenen mensen het recht ontnomen om treintickets en binnenlandse vluchten te boeken. Deze beperking heeft grote impact op de mogelijkheden en kansen van deze mensen.
Stel je voor dat An Di, vanwege het negeren van een rood stoplicht, niet meer de optie heeft om haar familie op te zoeken. Het betalingskredietsysteem zou potentieel kunnen uitgroeien tot een vergelijkbaar systeem dat mensen beperkt in hun opties. Dit terwijl mensen in een gunstige situatie tegelijkertijd alleen nog maar meer voordelen ontvangen. Een denivellerende samenleving is ook ongunstig voor de Chinese overheid. Het is daarom interessant om te zien hoe zij zullen proberen dit te voorkomen.