Momenteel verkeren de buitenlandse journalisten van de New York Times (NYT) in China in grote onzekerheid en stress, omdat de Chinese overheid hun journalistenvisum weigert te verlengen. Eén van deze journalisten is mijn vriend, met wie ik al jarenlang samenwoon in Beijing.

Wat er nu gebeurt is nog nooit eerder gebeurd in de geschiedenis van dit land. Doorgaans heeft China een voorliefde voor het gebruik van soft power: een manier van autoriteit uitoefenen die met omwegen gaat, onder de tafels, uit het zicht en onduidelijk, vaag en non-confronterend.

De traditionele soft power strategie lijkt met het weigeren van een nieuw visum voor journalisten van de NYT drastisch veranderd te zijn. Als er niet snel een koerswijziging van de Communistische Partij komt, moeten deze journalisten voor het einde van deze maand het land verlaten en daarmee hun huis, geliefden, leven en het uitoefenen van hun beroep.

Zij komen hoogstwaarschijnlijk op een zwarte lijst terecht wat betekent dat zij China niet meer  in kunnen. Deze actie tegen de NYT is in het algemeen een aanslag op objectieve berichtgeving over China en heeft verregaande consequenties voor binnen- en buitenland in alle sectoren.

Eerdere uitwijzingen

Het is niet voor het eerst dat China besluit het visum voor een journalist niet te vernieuwen of een visumaanvraag voor een journalist die nog niet in China zit af te wijzen of eindeloos te rekken. Op dit moment zijn er journalisten die al meer dan een jaar buiten China verblijven, wachtend op toekenning van hun visum. Een duidelijke reden voor de lange wachttijd wordt niet gegeven, maar een directe afwijzing eveneens niet.

Toen Melissa Chan, die voor Al Jazeera English werkte, vorig jaar geen verlenging van haar visum kreeg en het land moest verlaten, werd er geschokt gereageerd in de nieuwswereld. Het was voor het eerst in 13 jaar dat een buitenlandse correspondent China werd uitgezet. De onderwerpen zoals geheime gevangenissen en werkkampen waarover Melissa Chan actief rapporteerde lagen erg gevoelig, en de verbanning werd gezien als een actie gericht tegen haar als persoon. Al Jazeera English heeft sindsdien het kantoor in China gesloten omdat alle aanvragen voor een journalistenvisum voor een nieuwe correspondent werden afgewezen.

Echter, wat er nu gebeurt is dat alle buitenlandse journalisten, die in China wonen en voor de NYT op een journalistenvisum werken, massaal te horen hebben gekregen dat hun huidige visum niet verlengd gaat worden. Hetzelfde geldt voor de journalisten van Bloomberg News. Met andere woorden: China is van plan om deze twee westerse mediaorganisaties het land uit te werken. De NYT heeft meerdere stukken gepubliceerd die zeer slecht zijn gevallen bij de Chinese overheid. Met name het artikel over de verborgen rijkdom van de voormalige premier Wen Jiabao, dat de Pulitzerprijs heeft gewonnen, heeft tot grote woede geleid. Het is vanwege dit artikel dat de NYT website sindsdien is geblokkeerd in China. Bloomberg kreeg dezelfde behandeling na het publiceren van een stuk over de financiën van de huidige president, Xi Jinping.

De druppel die de emmer deed overlopen was het artikel van de NYT over de relatie tussen de dochter van Wen Jiabao en JP Morgan. Sinds de publicatie op 13 november jl. werd de NYT correspondenten hun nieuwe perskaart (die nodig is voor de vernieuwing van het journalistenvisum) ontzegd, met de uitleg dat de perskaarten nog niet klaar waren.

Eén van de correspondenten echter, had de nieuwe perskaarten open en bloot zien liggen toen hij zijn kaart wilde ophalen bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Beijing. Het Public Security Bureau (PSB; het orgaan belast met visumaanvragen) heeft vervolgens in duidelijke bewoordingen aangegeven dat de aanvragen voor de vernieuwing van de journalistenvisa voor de NYT op voorhand worden afgewezen, op bevel van hogerhand.

Volgens Evan Osnos van New Yorker Magazine zijn deze maatregelen een pure expressie van angst van de Communistische Partij voor deze westerse mediaorganisaties. Hij trekt deze conclusie naar aanleiding van een uitspraak van een Chinese diplomaat, dat de NYT en Bloomberg erop uit zijn de Partij uit haar macht te ontheffen en dat de Partij dat niet kan laten gebeuren. Oftewel, beide mediaorganisaties zouden een politieke agenda hebben.

Consequenties

Mocht de uitwijzing van één van de meest gerenommeerde kranten in de wereld daadwerkelijk doorgezet worden, dan heeft dit consequenties die veel verder gaan dan het bekrachtigen van de censuur van media en de beperking van persvrijheid. Een NYT verslaggever die anoniem wenst te blijven, geeft Tibet als voorbeeld van een plaats waar buitenlandse journalisten worden geweerd. Al het nieuws over Tibet en wat daar gebeurt wordt naar buiten gebracht door activisten, lokale mensen en NGO’s. Zij zijn relatief onervaren met objectieve berichtgeving en hebben daar ook niet altijd belang bij. Voor nieuwsorganisaties die onafhankelijke berichtgeving hoog in het vaandel hebben staan, zijn er vervolgens weinig tot geen manieren om de feiten te controleren.

Het uitwijzen van ervaren en professionele China correspondenten zal dan ook zeer nadelig zijn voor de kwaliteit van berichtgeving. De NYT is één van de weinige kranten in de wereld die al decennia lang investeert in kwalitatieve berichtgeving vanuit China, door onder andere te werken met correspondenten die al jarenlang in China wonen, vloeiend Chinees spreken en zodoende diepgaande, sterke relaties en interne bronnen hebben.

De massale dreiging tot uitwijzing wekt, hoe je het ook wendt of keert, angst op onder buitenlandse media in China en maakt hen gevoelig voor zelfcensuur. Het is een overduidelijke waarschuwing van China aan de westerse pers dat het land dit kan doen en ook zal doen, ongeacht de reputatie en status van een mediaorganisatie en de politieke en economische consequenties.

Onbetrouwbare en gecensureerde berichtgeving heeft impact op alle sectoren. Buitenlandse bedrijven en investeerders kunnen bijvoorbeeld niet langer vertrouwen op transparante en accurate informatie, en op politiek niveau zal het de onderlinge internationale relaties flink bekoelen. Nog belangrijker is dat zonder buitenlandse pers het voor de Chinese bevolking zelf zo goed als onmogelijk wordt om waarheden over hun eigen land openbaar te maken en te strijden tegen de gruwelijke schendingen van mensenrechten.

Verlies – Verlies Situatie

Hoewel dit al een paar weken op de achtergrond speelt, is het sinds een paar dagen in de openbaarheid gekomen. Het brengt alle partijen eigenlijk in een verlies-verlies situatie. Mocht China in de komende 3 weken alsnog besluiten de visa te verlengen, zelfs al is het maar voor een paar correspondenten, dan zal dat overkomen als gezichtsverlies. De angst van de Communistische Partij voor buitenlandse media die diepgravend onderzoek doen en gevoelige waarheden boven water halen zal daarnaast niet getemperd worden, integendeel.

Voor nu is het afwachten. Wellicht komt er een telefoontje van de PSB met de mededeling dat de aanvragen weer in behandeling worden genomen en de visa verlengd gaan worden. Zo niet, dan wordt het over 21 dagen een gedwongen afscheid van het leven dat mijn vriend en ik hier de afgelopen jaren in Beijing hebben opgebouwd. Een zeer bittere pil om te slikken bovenop de indringende stress waaronder meer dan een dozijn correspondenten en hun naasten nu gebukt gaan.