Foto door James Coleman via Unsplash

Discussies over China zijn vaak sterk gepolariseerd. Aan de ene kant zijn er degenen die China kwaadaardig en eng vinden, aan de andere kant bevinden zich de mensen die China één groot carnaval van kansen, gedeelde voorspoed en mogelijkheden zien. Ontwikkelingen in China worden vaak (onbewust) meteen vertaald naar de consequenties voor Nederland: gevaar óf kans. Als China-kenner probeer ik vaak deze extreme meningen te nuanceren en meer naar het midden te brengen, maar als ik er goed over nadenk betekent dit meestal dat ik voorbeelden geef uit een tegenovergesteld deel van het spectrum, bijna alsof ik twee standen heb als het over China gaat. Dat ‘midden’ blijkt toch altijd weer een lastig te vatten gebied, waar ik de weg bij lange na niet zo goed ken als aan beide uiteinden.

Reisgids door het middenveld

Een boek als China and her neighbours – Asian diplomacy from ancient history to the present van Michael Tai leek me weer eens een goede reisgids door het middenveld, zonder storende elementen van de alomtegenwoordige eurocentrische benaderingen van de geschiedenis. Als ik het boek open sla en zie dat het eerste hoofdstuk “Can the World Trust China?” heet, ben ik even teleurgesteld: gaat het toch weer over ons? Maar er worden een aantal relevante vragen gesteld, en aangezien een substantieel deel van de doelgroep niet uit Azië zelf zal komen, is het is natuurlijk niet vreemd dat de connectie even toegelicht wordt.

Auteur Michael Tai

In dit boek neemt Tai ons mee in een reis langs verschillende Aziatische landen en haar betrekkingen met ‘het land van het midden’: Japan, Vietnam, de Filipijnen, Maleisië en verschillende eilanden in de Zuid-Chinese Zee. Waar we gewend zijn geschiedenis vanuit een nationaal perspectief te benaderen, bevindt Tai zich hier op het snijvlak van verschillende beschavingen en laat zien hoe die continu door elkaar lopen en nauw met elkaar verbonden zijn. Dat werkte voor mij het beste in het eerste hoofdstuk over Japan, mijn absolute favoriet. Dit hoofdstuk komt uitstekend de beloften uit de titel na, en vertelt over de fascinerende eerste contacten en beeldvormingen tussen beide landen.

Tai laat zien een veelzijdig deskundige te zijn, met hoofdstukken die qua thematiek en invalshoek enorm uiteenlopen. De hoofdstukken over eilanden in de Zuid-Chinese Zee zijn bijna juridisch van aard, en in de Filipijnen en Maleisië wordt de rol van Chinese migranten in de nationale geschiedenis onder de loep genomen. Die laatste categorie gaat opvallend genoeg weinig over diplomatie, maar is wel degelijk interessant en relevant om de huidige verhoudingen tussen Aziatische landen beter te begrijpen.

China’s verre buren in het Westen

Richting het einde van het boek komt er toch een steeds grotere rol voor China’s veel verdere buren in het westen, en het laatste hoofdstuk geeft, in plaats van een conclusie over diplomatie tussen China en haar buren, vooral een uitgebreid overzicht van alle narigheid die China aangedaan is door westerse machten tijdens de eeuw van vernedering. De boodschap is glashelder: vanuit historisch perspectief is China een stuk beter te vertrouwen dan Europa en Amerika.

Dat de focus van het boek zo sterk naar het Westen verschuift, en je als lezer toch weer expliciet tot gevaren-kansen-denken gedwongen wordt, vind ik jammer en overbodig, en de voorspellingen in de laatste alinea zijn extreem genoeg om toch weer de behoefte te voelen in de tegenaanval te gaan. Ga dit boek vooral lezen om meer te weten te komen over China en haar enorme invloed op omringende landen, maar sla dat laatste hoofdstuk over. Dan trek je zelf misschien vergelijkbare conclusies, maar zijn ze een stuk overtuigender.

China and her neighbours – Asian diplomacy from ancient history to the present, Michael Tai, Zed Books september 2019, e-book €28,99, hardcover €31,99, ISBN 9781786997760.