Een van de meest interessante aspecten aan het hedendaagse China is het leven van de jeugd en jong volwassenen in het land. Na de generaties die de Grote Hongersnood van de jaren ‘50, de Culturele Revolutie van de jaren ‘60 en ‘70 en de Opendeurpolitiek van de jaren ‘80 hebben meegemaakt zijn dit de jongeren die gevormd zijn door de redelijk stabiele jaren ‘90 en het eerste decennium van de nieuwe eeuw. Het zijn veelal jongeren die zonder broers en zussen zijn opgegroeid en zijn overspoeld door zowel vertroetelende als verstikkende aandacht van hun familie. Het is de generatie die is opgegroeid na de opstand op het Plein van de Hemelse Vrede en in een razendsnel groeiende economie en samenleving die de snelheid van verandering maar met moeite bij kan houden. Het is de generatie van ‘early adaptors’ van digitale innovatie op smartphones maar ook de generatie die met honderdduizenden concurrenten vecht om goede studieresultaten en goede banen.
In de komende maanden wil ik deze generatie vaker onder de loep nemen. Niet alleen omdat dit de generatie is die de huidige Chinese middenklasse vormt en daarmee een belangrijke afzetmarkt voor westerse bedrijven in consumptiegoederen en toerisme, maar ook omdat deze generatie de komende decennia haar stempel zal gaan drukken op de koers van het land. Met de verregaande internationalisering door het mediagebruik en door studie in het buitenland, maar tegelijkertijd vergezeld door een sterk patriottisme is deze ontwikkeling van groot belang voor de toekomstige relatie met China.
Alec Ash
In Xi’an had ik twee zogenaamde millennials als tolk en ze hebben beiden op hun eigen manier een grote indruk op me gemaakt. De twee artikelen die ik over Li en Wei schreef behoren nog steeds tot mijn favorieten. Toen ik las over het boek Wish Lanterns, geschreven door Alec Ash, dat de jonge levens van zes verschillende millennials beschrijft kon ik dan ook niet wachten om het te lezen. Alec Ash is schrijver en journalist en woont in Beijing. Sommigen kennen Ash mogelijk als een van de oprichters van The Anthill, een community van personen die over China schrijven.
In Wish Lanterns beschrijft Ash de jonge jaren van zes zeer verschillende jeugdige Chinezen. Toen Ash het idee kreeg voor dit boek ging hij op zoek naar een aantal personen die voldeden aan bepaalde profielen, maar niet aan het stereotype beeld van de verwende ‘little emperors’ dat het westen vaak heeft bij de Chinese jeugd. Hij bouwde vriendschappen met hen op, bracht tijd met hen door en had vele openhartige gesprekken met hen. Het resultaat is een boeiend boek waarin hij zichzelf vrijwel volledig onzichtbaar heeft gemaakt en de verhalen van het zestal de hoofdrol spelen. Naast Lucifer hebben we Dahai, de zoon van een militair, plattelandsjongen Snail, die kampt met een internetverslaving, de ondernemende Xiaoxiao uit het noordoosten, internationaal studente Fred, de dochter van een overheidsambtenaar en Mia, een skinhead uit Xinjiang. Leuk is overigens dat het allemaal om echte personages gaat en niet om fictieve karakters. Zo staat Mia op de voorkant van een recentere herdruk van het boek en zijn op YouTube video’s te vinden van Lucifer’s optreden in Londen.
Alle personages dienen tevens als kapstok voor een groot aantal thema’s die jongeren bezighouden. Denk aan internetverslaving, het gaokao toelatingsexamen voor de universiteit, de diaosi (‘loser’) cultuur, druk die de ouders aan kinderen opleggen om een partner te vinden, etc. Hoewel de personages op zich allemaal boeiend zijn, geldt dat zonder deze thema’s niet altijd voor alle verhaallijnen. Zo zijn de perikelen van Lucifer, die met zijn band Rustic meedoet aan de Battle of the Bands in London en opduikt in TV-shows, zelfs zonder thema’s al spannend, maar heeft de verhaallijn van Mia niet zo heel veel om het lijf zonder deze aankleding. Wat dat betreft staan sommige personages meer in dienst van de thematische onderwerpen die in de verschillende hoofdstukken worden aangehaald.
Hoewel Wish Lanterns kort stilstaat bij kwesties als Xinjiang en Taiwan en ontevredenheid met het overheidsbeleid is het geen boek dat erg inzoomt op politiek. Enkel als het een belangrijke rol speelt in de overwegingen en de ontdekkingsreis van de personages in het volwassen worden komt politiek aan de orde.
Korte hoofdstukken over de individuele personages wisselen elkaar in rap tempo af. Dit is zowel een aangename afwisseling als een uitdaging bij het lezen van het boek. Het leest lekker weg en door de verschillen in de levens van het zestal krijg je tijdens hun jonge jaren een goed beeld van China onder variërende individuele omstandigheden. Nadeel van deze opzet is dat je meestal tientallen pagina’s tijdelijk afscheid neemt van een personage voor je leest hoe het verder gaat met hem of haar. Zolang je het boek in een flink tempo leest is dat geen probleem. Ikzelf heb echter door tijdgebrek zelden meer dan een paar hoofdstukken per week kunnen lezen, wat erin resulteerde dat ik soms volledig vergeten was waar de verhaallijn van een personage was geëindigd en regelmatig een voorgaand hoofdstuk opnieuw moest lezen. Vooral tegen het einde van het boek, als de omstandigheden van Dahai en Snail op elkaar beginnen te lijken, had ik soms moeite om de verhaallijnen uit elkaar te houden. Dit is dus een boek dat je het beste stevig kunt doorlezen.
Verwacht overigens geen ‘happy endings’ in het boek. Verwacht zelfs geen ‘endings’. Omdat het boek over echte mensen gaat is er geen eind aan hun verhalen. Na hun zorgeloze kinderjaren worden hun tienertijd en jongvolwassenjaren gekenmerkt door verschillende worstelingen en uitdagingen, waar elk van de personages anders uitkomt. Aan het einde van het boek heeft elk van hen nog steeds zijn of haar eigen problemen en ambities. In eerste instantie voelde dit voor mij een beetje als een anticlimax, tot ik wederom besefte dat we hier niet te maken hebben met fictie en dat echte levens na een boek gewoon doorgaan.
Wish Lanterns is een van m’n favoriete boeken over China van de afgelopen jaren en een genot om te lezen. Het boek is zowel een aanrader voor mensen die nog maar weinig van China’s millennials weten als voor degenen die zich er al meer in verdiept hebben. Tijdens mijn gastcolleges hebben studenten vaak moeite zich te verplaatsen in de levens en gedachten van hun Chinese tegenpolen (‘waarom komt men niet in opstand tegen de regering?’). Ook voor hen is dit verplichte kost.
Wish Lanterns is beschikbaar in het Engels. Meer weten? Luister dan eens naar de Sinica Podcast met Alec Ash of lees het artikel dat een van de personages, Fred, schreef na het lezen van het boek.
Conclusie: 9/10
Wish lanterns, Young Lives in new China, Alec Ash, Pan MacMillan, januari 2017, paperback € 11,62, ISBN: 9781447237969
