Bingo Box winkel in Shanghai

In 2015 deden twee winkels in Beijing en Hangzhou, gesponsord door Ant Financial’s Sesame Credit, een “eerlijkheidsexperiment”. De kassa’s werden onbemand achtergelaten en de klanten werd gevraagd om bij het verlaten van de winkel mobiel te betalen of cash geld te deponeren in een doosje. Veel klanten verlieten de winkels zonder (volledig) te betalen voor hun ‘aankopen’, soms met tassen vol boodschappen. Een van de winkels leed in een dag een verlies van 3.000 RMB (ongeveer 400 euro), maar het feit dat 82% van de boodschappen toch betaald werd mag misschien nog opmerkelijker worden genoemd.

Het verdwijnen van de kassameisjes

Inmiddels zijn we twee jaar verder en tot de laatste trends in de Chinese retailsector behoren de nieuwe populaire onbemande winkeltjes van zo’n 15 vierkante meter die een paar honderd verschillende artikelen verkopen. In de winkeltjes zijn vooral snacks en drankjes verkrijgbaar, ze zijn 24 uur per dag open en naar eigen zeggen een paar procent goedkoper dan normale ‘convenience stores’, kleine supermarktjes waarvan er in China heel veel zijn. Bevoorrading van de onbemande winkels gebeurt soms in samenwerking met supermarktketens.

China is niet de eerste met onbemande winkels; Amazon kwam eind vorig jaar al met Amazon Go. Maar waar Amazon’s concept nog steeds in de testfase zit worden diverse onbemande winkels in China al volop uitgerold. Het idee is, zoals zo vaak in China, inmiddels door diverse bedrijven in de markt gezet:  Bingobox, Citybox, Easygo, F5, Take Go, Xingbianli, Go Box en Eatbox. Bingobox is een van de eerste, bekendste en best gefinancierde initiatiefnemers en is van plan de komende jaren duizenden onbemande winkels te openen.

Klanten krijgen toegang tot een onbemande winkel door het scannen van een QR-code. De klant is daarmee geïdentificeerd en de deur gaat open. Marktonderzoeksbureau Fung Business Intelligence categoriseert de onbemande winkels vervolgens in drie groepen op basis van de manier waarop men afrekent:

  1. ‘Self-scanning’: de klant plaatst zijn aankopen op een glazen plaat, waarna via beeldherkenning de producten geïdentificeerd worden. De klant betaalt vervolgens door met Alipay of Wechat een QR-code die op een beeldscherm verschijnt te scannen. Bingobox, Xiao E Shop en Eatbox maken allen gebruik van deze technologie.
  2. ‘Just walk out-experience’: de klant hoeft geen producten te scannen en loopt simpelweg via een sluis naar buiten. De rekening wordt achteraf vereffend. Zowel Wheely’s Moby Mart, Tao Café als Amazon Go werken met dit systeem.
  3. ‘Handpalm scanning’ of ‘facial recognition’: hierbij wordt de identiteit van de klant bepaald en betaling gedaan door het scannen van het gezicht of (aderen in) de handpalm. Deze technieken worden gebruikt door respectievelijk Take Go en 7-Eleven Signature.

In een aantal gevallen zijn de producten in onbemande winkels voorzien van RFID (Radio Frequency Identification) labels welke herkend worden als de klant bij het verlaten van de winkel door een sluis loopt. De onbemande winkel scant in principe de klant op de producten die hij meeneemt en bepaalt daarmee de prijs die afgerekend dient te worden. Heeft de klant door self-scanning inmiddels betaald dan controleert de winkel zo dus of alle producten ook daadwerkelijk afgerekend zijn. Indien dit het geval is gaat de deur naar buiten open.

In september kondigde Bingobox haar nieuwe kunstmatige intelligentiesysteem “Fan AI” aan. Met deze nieuwe technologie worden de RFID-labels op termijn overbodig en kunnen producten door software aan hun vormgeving herkend worden. Dit zou een grote efficiencyslag betekenen voor de onbemande winkels aangezien de kosten van een RFID-label 9 tot 18 eurocent bedragen en dus zwaar drukken op de geringe marges van fast moving consumer good (FMCG).

De Bingobox heeft wieltjes, waarmee de winkel naar een andere locatie gereden kan worden, maar een ander futuristisch concept, de Moby Cart van de Zweedse startup Wheely, gaat nog een stapje verder. Deze door zonnepanelen aangedreven winkel is niet alleen onbemand maar komt als een soort SRV-wagen zonder chauffeur naar de klant toegereden, terwijl bevoorrading door drones gebeurt. Li, een door kunstmatige intelligentie aangedreven digitale assistent verwelkomt de klanten in de winkel en geeft ze op basis van beschikbare data over de klant aanbevelingen voor aankopen. De Moby Cart bepaalt zelf wanneer hij terug moet naar een magazijn en welke producten op welk tijdstip gewild zijn op welke locatie, om daar vervolgens heen te rijden. Tenminste … dit alles is, zoals Wheely in het onderstaande science fiction-achtige promotiefilmpje laat zien, de bedoeling, maar in de praktijk nog toekomstmuziek.

Bekijk ook de video van Technode eens om een beter beeld te krijgen van hoe deze winkels werken en welke kinderziekten ze nog hebben. Als je met iemand anders naar binnen loopt zonder de QR-code te scannen kun je de winkel b.v. niet meer verlaten. Andere recente problemen zijn tegenwerking door de lokale overheden en oververhitting in de zomerzon die de chocoladeproducten spontaan deed smelten.

Internetbedrijven

Verschillende Chinese internetbedrijven experimenteren inmiddels ook met onbemande winkels. In juli presenteerde Alibaba haar onbemande winkel plus coffeeshop Tao Café, voorlopig overigens nog een experiment. Net als bij de onbemande winkels krijgt een klant toegang door het scannen van een QR-code en rekent af door bij het verlaten van de winkel zijn gezicht te laten scannen. Software identificeert de klant vervolgens en schrijft het verschuldigde bedrag voor de aankopen af van zijn Alipay-rekening als hij door de ‘checkout’-sluis loopt. Voor bereiding van consumpties is er echter wel degelijk personeel aanwezig, zoals te zien is in dit filmpje. Intussen werkt ook Alibaba’s aartsrivaal, JD.com, aan een onbemande winkel welke momenteel getest wordt op het hoofdkwartier in Beijing.

De vraag is wat de beweegredenen achter onbemande winkels zijn. Lagere arbeidskosten worden vaak als argument gebruikt; Bingobox beweert met 4 personen 40 onbemande winkels te kunnen runnen en de kosten van traditionele ‘convenience stores’ met 80% te kunnen terugbrengen. Maar de winkels hebben minder verschillende producten en minder voorraad van ieder product dan een reguliere winkel. Het gemiddelde aankoopbedrag per klant zal daardoor waarschijnlijk dus lager zijn en er zal vaker bevoorraad moeten worden. De vraag is ook of de lage marges van de FMCG-producten kunnen opwegen tegen de investeringen in technologie.

Een mogelijke overweging die op de langere termijn gaat spelen is de arbeidsbevolking die in de komende decennia zal gaan krimpen in China; een gevolg van enerzijds de vergrijzing en anderzijds de effecten van het eenkindbeleid. Naarmate onbemande winkels meer zelfvoorzienend worden door ook voorraadbeheer uit te kunnen laten voeren door drones of zelf terug te keren naar een centraal magazijn is de afname van het aantal werkende Chinezen dus een minder grote bedreiging voor de retailsector.

Gezien het feit dat grote internetbedrijven investeren in dit soort concepten denk ik dat de reden voor hun ontstaan misschien meer gezocht moet worden in de mogelijkheid om ‘big data’ te verzamelen over de offline aankopen die klanten van internetbedrijven als Alibaba doen. Door inzet van onbemande offline winkeltjes maken de e-commercereuzen een deel van het consumptiepatroon van de Chinese consument zichtbaar dat voorheen moeilijk te bepalen was. En de beschikking over meer consumentendata betekent betere mogelijkheden om gedrag te beïnvloeden en daarmee meer advertentie-inkomsten.

Dit artikel is de eerste in een reeks over nieuwe retailconcepten in China.