Voor het Chinese volk is eten net zo belangrijk als de hemel. Een bekend Chinees spreekwoord, en met een goede reden. Koken en eten gebeuren in China altijd, in grote hoeveelheden bovendien, en iedereen is erin geïnteresseerd. Ook in de drie uur die de gemiddelde Chinees achter zijn telefoonschermpje doorbrengt, komt er genoeg eetbaars voorbij. In talkshows, documentaires of kookprogramma’s natuurlijk.
De diversiteit aan manieren waarop je eten op een scherm kunt zien is in China dan ook enorm. Er zijn documentaires over eeuwenoude Chinese gerechten, presentatoren die het hele land rondreizen om bepaalde restaurants af te gaan, of een kookprogramma waar je al dan niet iets van leert. Om hiervan te genieten hoef je niet eens een televisie te hebben. Op de metro tv-kanalen wordt genoeg gekookt. In grote restaurants wordt vaak trots getoond welke presentatoren hun gerechten de hemel in prezen, en in veel restaurants heb je een scherm zodat je in de gaten kunt houden of de koks hun werk goed doen.
Verschil in presentatie
Hoewel er zowel in westerse als Chinese programma’s veel nadruk wordt gelegd op de authenticiteit en eeuwenoude receptuur van gerechten, zijn er ook verschillen. Westerse koks zoals Jamie Oliver en Anthony Bourdain koken veel in de buitenlucht en met een zekere flair en nonchalance. Het kookproces wordt tastbaar gemaakt: kneden, husselen, mixen, zoveel mogelijk doet de kok met de hand. De keuken, of geïmproviseerde kookplek, is maar beperkt georganiseerd en kruiden worden schijnbaar lukraak over het gerecht gestrooid. Het gevolg: een lagere drempel voor de kijker en een persoonlijker en hartelijker imago van de kok.
In Chinese kookprogramma’s heerst juist grotendeels de opgeruimde keuken. Gloednieuwe en brandschone messensets, glazen kommen zonder vingerafdrukken en kraakheldere schorten waar je de vouwen nog in ziet zitten. Ook al bezoekt de kok of presentator kleine dorpjes of afgelegen huizen, op de een of andere manier is alles altijd opgeruimd en schoon geschrobd. De perfecte manier om een kijker ervan te overtuigen dat achter elk gerecht een complexe werkwijze zit.
Instagram koken
Behalve verschillen tussen westerse en Oosterse kookprogramma’s, is er ook genoeg te ontdekken qua lokale trends. Toen ik recentelijk een korte binnenlandse vlucht in China nam, keek ik een paar afleveringen van Daily Cuisine. In deze serie bereidt een jonge, beetje dikkige, hipsterkok binnen enkele minuten een gerecht. De relaxte sfeer van een eeuwigdurende luie zondag, gefilmd door een sepiakleurig filter en met cafémuziek op de achtergrond. De omgevingsbeelden lijken verdacht veel op een Japanse of Koreaanse stad, met een rust die de meeste Chinese steden niet direct uitademen.
En dat is ongetwijfeld de bedoeling van de makers, want China ontleent veel trends uit haar buurlanden. Waar in het dagelijks leven juist de charme is dat het eten geweldig smaakt – ondanks de staat van de keuken – overheerst in dit soort programma’s een ordeningsdrang. Voor elke actie is een perfect hulpmiddel en alle bakjes, pannen, planken en omgevingen zijn volledig op elkaar afgestemd.
Een zekere romantisering van hygiënische standaarden is ook niet vreemd, omdat deze in het echte leven wel vaker ontbreken. Haren en kakkerlakken zijn veelvoorkomende ingrediënten in veel Chinese restaurants, en vaatdoekjes worden voor het aanrecht, tafels én de badkamer gebruikt. Ook is de hang naar ambachtelijk eten in zekere zin natuurlijk universeel: we willen allemaal graag authentiek eten dat op traditionele wijze is bereid. En een mooie presentatie helpt altijd.
Commerciële inslag
Maar om duidelijk te maken dat het niet alleen om het koken gaat, hebben de makers van Daily Cuisine een troef ingezet. De jonge presentator heeft namelijk een behulpzame sidekick in de vorm van een witte kat. Uiteraard zegt een kat niets, maar des te gemakkelijker is het om er schattige quotes op te projecteren. De kat is te dik maar dat is schattig, en zo kan er een leuke kattencartoon worden gemaakt voor de productenlijn. Katten staan er niet bekend om dat ze rustig blijven liggen terwijl je eieren op hun hoofd legt, maar deze kat is uiteraard goed getraind. En een kat in de keuken is totaal niet hygiënisch, maar dat is hier niet belangrijk.
Het moge duidelijk zijn dat dit soort programma’s weinig met echt koken te maken hebben. Vaak zijn alle ingrediënten al voorgesneden, hoeft de kok ze enkel in de pan te gooien en weer symmetrisch op een bord te draperen. Uiteindelijk verkopen ze een sfeer en een imago.
Dit heeft op de anarchistische Nederlander in mij trouwens een averechtse werking. Ik krijg gelijk zin om vanuit het scherm de ingrediënten lukraak in de pan te gooien en alle glazen kommen te beduimelen. Want laten we wel zijn: wie kookt er nu daadwerkelijk op deze manier?
