‘Dit is mijn familie’, zegt de 80 jaar oude meneer Wang. Hij laat ons in zijn donkere en haveloze huis (dat nog stamt uit de Qing-dynastie) een foto zien van zijn kinderen en kleinkinderen, zo’n 20 in totaal. ‘Niemand van hen woont hier nog. Ze werken allemaal in de stad.’
Het dorp ligt er verlaten bij. De meeste huizen staan leeg en de helft ligt in puin. Er wonen vooral bejaarden en de jongere mensen die er rond lopen blijken voor het Lentefestival een week terug te zijn. Het dorp lijkt ten dode opgeschreven.
Het verdwijnen van de historische dorpscultuur in China
De laatste jaren trekken de dorpen op het Chinese platteland in hoog tempo leeg doordat Chinezen massaal naar de stad verhuizen om daar hun heil te zoeken. Het is echter een doodzonde om de Chinese dorpen zomaar te laten verdwijnen omdat zij in veel gevallen de tastbare overblijfselen zijn van China’s rijke en turbulente geschiedenis.
Ter gelegenheid van het Chinees Nieuwjaar
hebben wij met het ICECP in Wuhan een tocht gemaakt langs verschillende dorpen in de provincie Jiangxi. We hebben met veel dorpsbewoners gesproken over de omstandigheden waarin zij leven en de veranderingen die zich hebben voorgedaan in de afgelopen jaren.
In het relatief onderontwikkelde Jiangxi zijn nog veel traditionele dorpen te vinden. Vanwege het ontbreken van werkgelegenheid kiezen maar weinig Chinezen ervoor om te blijven of terug te keren naar hun geboortegrond. Oude gebouwen komen leeg te staan en er wordt geen onderhoud meer gepleegd, met ruïnes tot gevolg.
De algemene trend van urbanisatie en daarmee samenhangend de krimp op het platteland lijkt echter niet het meest urgente probleem. In veel gevallen (h)erkennen dorpsbewoners de waarde van hun eigen leefomgeving niet.
Veel achtergebleven dorpsbewoners zien enkel de slechte staat van de meeste traditionele gebouwen en kiezen ervoor om in een nieuw huis te wonen dat van alle gemakken voorzien is. Zo zagen we in veel dorpen dat de weliswaar oude robuuste stenen 1 laags-woningen uit Qing- of Ming dynastie worden afgewisseld met nieuwe kleurrijk betegelde 2 tot 3 laags-woningen die veelal in de laatste 5 tot 10 jaar zijn gerealiseerd.
Desinteresse en invloed van buitenaf
De keuze voor het bouwen van nieuwe woningen in plaats van het opknappen van oude, is voornamelijk een economische afweging. De kosten voor sloop en nieuwbouw zijn nu eenmaal veel lager. Ook het opleidingsniveau van de achtergebleven jongere dorpsbewoners is een duidelijk probleem. De dorpsgeschiedenis wordt niet meer overgedragen naar de jongere generatie en vooral het besef van de historische waarde is nauwelijks nog aanwezig.
We hebben ook dorpen bezocht waar men duidelijk wel meer bewust was van de historische waarde van de eigen leefomgeving, maar deze gemeenschappen krijgen veelal te kampen met invloeden van buitenaf die maken dat de traditionele Chinese dorpscultuur in een rap tempo verdwijnt.
In het licht van de economische en industriële ontwikkeling van China wordt er niet alleen enorm geïnvesteerd in de grote landelijke infrastructuurprojecten zoals hoge snelheidslijnen, maar ook duidelijk in lokale infrastructuur. Dikwijls worden er nieuwe provinciale wegen aangelegd die de bestaande dorpen ontsluiten, maar tegelijkertijd lokale ontwikkelingen aantrekken met nieuwe dorpsontwikkelingen tot gevolg. De oude dorpsstructuur lijkt hier nauwelijks van mee te profiteren.
Zo is de oude kern van het dorp Yiqian (驿前古镇) letterlijk een achterkant van het nieuwe dorp geworden en nauwelijks nog te vinden vanaf de nieuwe hoofdweg. Dat de beek waaraan de historische dorpskern is gelegen nu dient als veelgebruikte vuilstort, getuigt hier ook van.
In dorpen die specifiek zijn aangewezen voor toerisme zijn er ook veel misstanden. Zo is er bij het dorp Yonghe (永和古镇) een groot toeristisch centrum ontwikkeld voor de ovens net buiten het dorp. In plaats van het nieuwe centrum te verenigen met het bestaande dorpscentrum is er voor gekozen om een deel van het dorp met de grond tegelijk te maken om zodoende een nieuwe ‘historische’ straat met voorzieningen te ontwikkelen die de verwachte hordes toeristen beter moet kunnen opvangen.
De oude historische straat in Yonghe
De nieuwe ‘historische’ straat in Yonghe
Yanfang wordt momenteel ook omgetoverd tot een toeristische trekpleister, maar gelukkig met meer aandacht voor de bestaande architectuur. Maar wat denken de lokale bewoners? In het huis van meneer en mevrouw Li heerst een gelaten stemming. Zij geven te kennen dat er niet genoeg wordt nagedacht over de originele structuur van het dorp.
Ondanks de opknap werkzaamheden wordt een bijna compleet nieuw dorp aan het oorspronkelijke dorp vastgebouwd dat weinig meer te maken heeft met de geschiedenis. Van de opbrengst van de ticketverkoop hebben ze nog niets terug gezien. Ze zijn er duidelijk niet blij mee en hebben geen vertrouwen in de burgemeester die vanwege zijn banden met lokale aannemers duidelijk het meest lijkt te profiteren van de ontwikkelingen. Voor hen rest niets dan machteloos toekijken hoe men aan de haal gaat met het dorp waar ze zijn opgegroeid.
De woeste golven van ‘modernisering’
Het belang van het behouden van deze dorpen is mooi geformuleerd door CECP Wuhan. Een ooit ontzettend vitale cultuur wordt momenteel langzaamaan weggewassen door de woeste golven van ‘modernisering’. Als door deze ontwikkelingen uiteindelijk alle overblijfselen van traditionele cultuur in China verdwijnen, is dat niet alleen zonde voor China maar ook voor de rest van de wereld.
Mensen ontlenen hun identiteit aan de geschiedenis van hun omgeving. Wanneer deze identiteit verloren gaat, blijft alleen de lege huls van het materiele over. Representatie van de Chinese cultuur is pas écht waardevol als deze in al zijn volledigheid wordt weergegeven. Niet alleen de Verboden Stad en de Lange Muur moeten bewaard blijven, maar ook de po en de opiumpijp.
Niet alleen ‘belangrijke’ historische figuren moeten worden bestudeerd, maar ook de ‘gewone’ mensen en ‘triviale’ feiten. Zij zijn een onmisbaar deel van de Chinese cultuur en tot op zekere hoogte representeren zij het ‘echte’ China.
Dit artikel is geschreven door Sven van Oosten en Ruben Oosterhuis
Sven van Oosten studeerde Bouwkunde aan de Technische Universiteit van Delft en is momenteel werkzaam als stedenbouwkundige bij het Wuhan Planning and Design Institute in Wuhan. Naast zijn betrokkenheid bij geregisseerde stedelijke ontwikkelingen is hij gefascineerd door de Chinese informele stedelijke cultuur.
Een zeer interessante blog. Complimenten Sven en Ruben. Opvallend zijn de overeenkomsten tussen de urbanisatie in China nu en die in Europa eerder deze eeuw. Ik herinner me een interessant boekje met de title “L’exode Rural” dat de ontwikkelingen in het Frankrijk van de jaren vijftig behandelde. Daar ook: lege dorpen, een verloren plattelandscultuur en snel groeiende steden.
Misschien dat Sven en Ruben ook hun visie kunnen geven op een ander en onderbelicht gevolg van de urbanisatie: de nieuwe wijken worden vaak gebouwd op de beste landbouwgronden. Wat betekent dit voor de voedselvoorziening van China op langere termijn? En hoe zit het met het waterverbruik? Kan China in de toekomst genoeg schoon drinkwater blijven oppompen of produceren?
Ik ben benieuwd.
@George, mijn antwoorden op jouw vragen, gezien vanuit mijn perspectief.
Je kan het vergelijken met Frankrijk in de jaren 50, behalve dat het hier in China 5 of 10 keer zo snel gaat. En was het niet zo dat nederlanders zo’n oud boerderijtje gingen kopen in the middle of nowhere in Frankrijk? Ik ben hier Chinezen tegen gekomen die de vuile lucht en de stress van de grote stad zat waren, hun appartement in Shanghai hebben verkocht en een optrekje hebben gekocht ergens diep in Yunnan en daar zijn gaan wonen. De nieuwe trend?
In China heeft de oveheid inmiddels in de gaten dat landbouwgrond schaars is. er is een wet dat landbouwgroden niet opgeofferd Mogen worden voor stadsuitbreiding. Al is de werkelijkheid vaak weerbarstiger dan de wet. De landbouwmechanisatie en productie efficiency staan nog in de kinderschoenen in China. Naar verwachting gaat de productie per hectare hard stijgen in China, dat zou de voedselvoorziening moeten verzekeren en minder import mogelijk maken. voorlopig is een groter problem dat veel agrarische gronden ogeschikt zijn voor productie vanwege de bodemverontreiniging, veelal veroorzaakt door grootschalige mijnactiviteiten, althans het dumpen van het afval daarvan.
Water is het grootste problem in China, kwantiteit en kwaliteit. Peking recyclet al stedelijk afvalwater. Er zijn al pilot projecten met ontzilting van zeewater. Er zal wel water zijn in de toekomst, maar het prijskaartje zal anders worden. Nu kan dat ook best hoger. Ik geloof dat ik ongeveer 10 Euro per maand betaal voor leidingwater en waterzuivering. Vergelijk dat eens met NL.