Gisteren werden in Londen de Freedom of Expression Awards 2017 uitgereikt, een initiatief van Index on Censorship, een non-profit organisatie die opkomt voor wereldwijde vrijheid van meningsuiting. Winnaar in de categorie ‘Art’ was de politiek cartoonist Wang Liming, beter bekend als Rebel Pepper. Rebel Pepper, die in zijn eigen werk regelmatig voorbij komt als opstandige chilipeper, is een van de Chinese cartoonisten die noodgedwongen in het buitenland verblijft.
Rebel Pepper
De dagen voordat de Chinese overheid in augustus 2013 de teugels flink aantrok op het Chinese internet en een aantal prominente microbloggers duidelijk maakte dat kritiek op de centrale overheid (met als gevolg gevaar voor publieke onrust) niet langer getolereerd zou worden (lees erover in ChinaTalk 1), waren mooie tijden voor politiek cartoonisten. Net als de rest van de bevolking konden ze redelijk vrijuit hun zegje doen via kritische spotprenten. Rebel Pepper, die in 2009 begon met het maken van politieke cartoons, had in die tijd bijna een miljoen volgers op de microblogs van Tencent en Sina. Nog geen jaar later leefde hij in ballingschap.
In zijn cartoons kaart Rebel Pepper het wanbeleid van de Communistische Partij aan en neemt daarbij geregeld Xi Jinping op de hak. Toen hij in 2014 Japan bezocht werd er op het Chinese internet een hetze tegen hem gevoerd, mogelijk naar aanleiding van een spotprent over de geënsceneerde pro-Beijing protesten die op dat moment in Hong Kong plaatsvonden. Autoriteiten waren al eens eerder midden in de nacht bij hem binnengevallen en tijdens een verhoor probeerde de politie erachter te komen of hij zijn cartoons in opdracht van anti-China- bewegingen maakte. Rebel Pepper had hen verteld dat hij het allemaal uit eigen beweging deed. Maar desalniettemin werd hij bestempeld als landverrader die met de Japanners heulde en ontving hij per e-mail doodsbedreigingen.
De intimidatie werkte: Rebel Pepper durfde niet terug te keren naar China en kampte in Japan al snel met financiële problemen, mede doordat zijn Taobao-winkeltje bij Alibaba was verwijderd. Rebel Pepper besloot om naast zijn losse spotprenten een stripboek te maken om zo te kunnen voorzien in zijn levensonderhoud. Het boek is inmiddels op Amazon verkrijgbaar als e-book, maar momenteel helaas alleen in het Chinees. Zijn situatie is iets verbeterd na de publicatie van zijn stripalbum en freelancewerk voor een aantal Japanse publicaties, maar hij maakt zich voortdurend zorgen of zijn visum verlengd zal worden en of hij in Japan zal mogen blijven.
door Rebel Pepper
Badiucao
Een collega-cartoonist van Rebel Pepper is Badiucao (pseudoniem). Badiucao verhuisde zeven jaar geleden naar Australië waar hij studeerde aan de kunstacademie en waar hij inmiddels de Australische nationaliteit heeft aangenomen en zijn Chinese paspoort heeft moeten opgeven. Badiucao begon tegen het advies van zijn vader in, politieke cartoons te maken rond de tijd van het treinongeluk bij Wenzhou, welke een kort tijdperk van openlijk beklag op het Chinese microblog Sina Weibo inluidde. Het Weibo-account van de kunstenaar, die op dat moment al in Australië woonde, werd zo vaak verwijderd dat hij het na 30 accounts uiteindelijk maar opgaf – Rebel Pepper hield het naar eigen zeggen 180 keer vol – mede omdat China een nieuwe wet invoerde die het verplicht stelde om jezelf bij registratie te identificeren. Badiucao is nu vooral actief op Twitter. Hoewel zijn account daar niet afgesloten zal worden betekent het niet dat hij daar een rustig bestaan heeft. Na het maken van een aantal cartoons over opgesloten mensenrechtenactivisten werd ook hij in 2015 aangevallen met een lastercampagne, maar dan op Twitter.
Badiucao houdt zijn identiteit nauwlettend geheim uit angst voor represailles door de Chinese overheid. Om zijn vrienden en familie in China te beschermen heeft hij hen niets verteld over zijn werk. Zelfs zijn pseudoniem heeft geen betekenis, omdat het details over hemzelf zou kunnen prijsgeven. Interviews en openbare verschijningen doet hij doorgaans met een masker op.
Twee stijlen
Waar Rebel Pepper een stripachtige stijl heeft is die van Badiucao grof en ruw en maakt hij veel gebruik van de basiskleuren zwart en rood, geïnspireerd door Duits expressionisme dat tevens werd overgenomen in communistische overheidspropaganda in Rusland en China. Badiucao’s Engels is uitstekend, terwijl dat van Rebel Pepper zeer beperkt is. Dat laatste stelt waarschijnlijk ook grenzen aan Rebel Pepper’s potentiële populariteit in het westen, hoewel het werk van beiden regelmatig gebruikt wordt op de website van China Digital Times. Badiucao’s spotprenten hebben zelden tekst, terwijl sommige van Rebel Pepper’s werkjes zonder kennis van Chinese tekens soms moeilijk te begrijpen zijn.
Badiucao staat ook bekend om zijn portretten van Chinese activisten en juristen die vervolgd en opgesloten zijn. Zijn werk is meestal wat serieuzer en pijnlijker van aard terwijl Rebel Pepper uitgebreid gebruik maakt van spot, humor en sarcasme. Zo toont hij Xi Jinping steevast met een baozi als hoofd, een verwijzing naar de doorzichtige publiciteitsstunt uit 2013, toen Xi in een doodgewoon baozi restaurant ‘onder de mensen’ kwam eten.
In een recent interview gaf Badiucao aan dat hij een net zo veelzijdig artiest wil worden als de bekendere Ai Wei Wei. Naast spotprenten maakt Badiucao dan ook hedendaagse beeldende kunst. Op een recente tentoonstelling van zijn werk waren o.a. een spijkerbed met potloden als spijkers en een Chinese vlag omgetoverd tot gigantisch smogmasker te zien. Ook maakt hij gebruik van ‘performance art’. Zo stond hij tijdens een van zijn tentoonstellingen in 2016 stilletjes in een hoek, gekleed in een gevangenispak en een capuchon over zijn hoofd. Tijdens zijn jaren op de universiteit in China, waar hij rechten studeerde, zag hij een westerse documentaire over het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede die veel indruk op hem maakte. In 2016 ging hij op de herdenkingsdag van het bloedbad verkleed als Tank Man en met een Guy Fawkes masker in het centrum van Adelaide op een sokkel staan.
door Badiucao
De prijs van vrijheid
In een interview in 2016 vroeg de China Digital Times Badiucao of hij dacht dat het in China gevaarlijk was voor politiek cartoonisten. Zijn antwoord: “Ik geloof dat er inmiddels al geen ruimte meer is voor politieke cartoons in China. (…) Maar we moeten niet te hard oordelen over cartoonisten die hun plicht niet meer vervullen, want de gevaren zijn reëel. Kijk naar Rebel Pepper: als je niet de mogelijkheid hebt om weg te komen is de enige keuze je mond te houden.” Rebel Peper zei op zijn beurt in een interview: ”Ik besefte in Japan hoe heerlijk het is om vrij te zijn. (…) In China is het niet toegestaan om grappen te maken over de overheid en de bureaucraten. Ik ben pessimistisch over de toekomst van China.”
Op de vraag van een ABC-journalist of hij ooit terug hoopt te keren naar China antwoordde Badiucao: “Ja, natuurlijk. Ik mis m’n geboorteplaats. Maar zolang ik niet de vrijheid heb om mezelf uit te drukken, zolang ik niet de ruimte heb voor mijn artistieke werk kies ik ervoor om in Australië, of op elke andere plek waar ik kan doen wat ik wil, te blijven.”
Zowel het werk van Rebel Pepper als dat van Badiucao is regelmatig te bewonderen op de website van de China Digital Times. E-book-versies van Badiucao’s Watching Big Brother zijn tegen een vrijblijvende gift te downloaden in de China Digital Times e-book-shop. Het Kindle e-book van Rebel Pepper’s stripalbum is te koop op Amazon.com.
