Toen ik onlangs door China reisde zag ik op twee plaatsen ronde huizen – of beter gezegd cilindrische bouwblokken – want het gaat om grote gebouwen met honderden woningen. Eerst bezocht ik de tulou, de traditionele huizen van de Hakka bevolking in Fujian. Een paar weken later zag ik een public housing project in Hong Kong, typisch jaren ’70 design. Twee compleet verschillende locaties, het platteland bij Xiamen en de urban jungle van Hong Kong. De bebouwing stamt ook uit verschillende periodes, maar hun plattegronden komen grappig genoeg overeen. Dat is bijzonder, want cilindrische woongebouwen zijn zeldzaam.
De Hakka, een volk dat in de 17e eeuw vanuit het noorden van China naar Fujian migreerde, bouwde grote ronde huizen om zich tegen lokale bendes te verdedigen. Ze stampten aarde (tu) tussen planken aan tot dikke muren en gaven de tulou slechts één ingang. Op de begane grond aan de buitenkant ontbreken ramen en op de hogere verdiepingen zijn alleen een paar kleine vensters ingebouwd. De buitenmuur van de tulou zijn van geramde aarde, de binnenkant is hoofdzakelijk van hout. Aan de binnenkant bevinden zich wel ramen, en royale veranda’s. Hier speelt het dagelijks leven zich af. Bijna alle tulou hebben dakpannen van geglazuurde terracotta.
De ronde woongebouwen in Hong Kong zijn volledig van beton, staal en glas. Van prefab-beton welteverstaan. Het zijn vier cilindrische torens van 27 verdiepingen hoog. Dat is een groot verschil met de tulou van de Hakka, die hooguit zes verdiepingen hoog zijn en dus aanzienlijk lager. Het project in Hong Kong heet Lai Lak Tsuen en was een van de eerste sociale woningbouwprojecten in de stad. Rond ronde binnenplaatsen liggen in totaal bijna 2700 woningen, met een gemiddelde woningbezetting van vier. De dichtheid per woning in de tulou is ongeveer gelijk.
Het project in Hongkong won in de ’70-er jaren een prestigieuze prijs voor het vernieuwende design. Een paar jaar geleden werd het project opnieuw bekroond omdat de bewoners hier minder afval produceren dan elders… Hoe dat kan ben ik niet te weten gekomen. Zou het te maken hebben met de plattegrond? Of wonen hier toevallig allemaal relatief milieubewuste mensen?
De tulou in Fujian zijn een toeristische attractie. Van de duizenden tulou zijn er 46 op de werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst, en deze trekken massa’s bezoekers. Ze liggen op vier uur rijden van Xiamen, wat de tulou tot een ideale bestemming voor dagtochtjes maakt. Tientallen bussen arriveren vlak na lunchtijd en vertrekken weer rond een uur of drie. Dan daalt de rust neer in de tulou-dorpen. De bewoners verzorgen dan hun gewassen: thee, kool, mais en boompjes met sharon-fruit.
Lai Tak Tsuen (勵 德邨) in Hong Kong betekent: “dorp dat een hoge moraal propageert”. Het is niet populair bij toeristen: bijna niemand kent het en het staat niet in de reisgidsen. Toen ik de ronde binnenplaats van Lak Tak Tsuen fotografeerde kwam er een huismeester aangesneld die mij het foto’s nemen verbood. Waarom weet ik niet, hij antwoordde niet op mijn vraag. Natuurlijk is zo’n woningbouwproject privé-terrein, dat begrijp ik wel, maar een foto van zo’n anonieme binnenplaats, dat schaadt toch niemands belangen?
Misschien las die huismeester mijn gedachten, want ik ben eigenlijk natuurlijk wél erg benieuwd naar hoe de mensen hier wonen. Ik zou een appartement van binnen willen bekijken en de bewoners willen bevragen. Bij een ander volkshuis- vestingsproject in Hong Kong, Choi Hung, de Regenboog-wijk uit de jaren ’60, was dat allemaal mogelijk. Daar mocht ik meedoen met tai chi onderaan de flat, een appartementje van binnen bekijken en een hapje mee-eten in een gemeenschappelijke wijk-kantine.
Dergelijke faciliteiten en activiteiten heb ik in Lak Tak Tsuen niet gezien. Daarvoor was ik er in feite ook veel te kort. Er schijnen wel winkels, kinderopvang, een bibliotheek en dergelijke te zijn. Wie weet kom ik daar in de toekomst nog wel eens achter.
Wow wat leuk, jaren in HK gewoond maar wist niet van het bestaan af. Weet je ook of veel bewoners uit Fujian province komen? Er zijn wel allerlei oudere Hakka-dorpjes in HK maar dit is een unieke herinterpretatie in moderne stijl, geen klassieke heimwee-architectuur in ieder geval:).
Dank voor je enthousiaste reactie. Men doet heel geheimzinnig over wie hier woont, ik weet t niet, maar misschien komt Maysha (zie hier onder) er wel achter!
In het najaar van 2010 heb ik een paar dagen in de Hakka-regio rondgereisd en in tulou overnacht. Een aanrader. Helaas niet eenvoudig met openbaar vervoer, dus hadden we vanuit Xiamen een auto met chauffeur. Ze zijn overigens niet allemaal cilindrisch. In Gaobei is voorbeeld ook een vierkante tulou.
Ja klopt, bedankt voor je aanvulling. In december ga ik er ook overnachten, in het kader van mijn architectuurreis Xiamen-Taiwan. Er is nog plek trouwens (kijk op mn website).
Leuk en interessant stuk! Ik ben heel toevallig komende weken zowel in Fujian als Hong Kong, dus hopelijk heb ik wat tijd over om de tulou en Lak Tak Tsuen te bekijken.
Superleuk Maysha, goede reis! Als je meer over Lak Tak Tsuen te weten komt, wil ik het heel graag horen!
haha, ik ga mijn best doen! 😉