De bescherming van het Hemels Mandaat van het partijleiderschap

Tijdens de COVID-19 crisis vond er in China een shift plaats, waarbij het partijleiderschap haar besluitvorming verschoof van ‘normale modus’ naar ‘crisis modus’. Dit laatste wordt gekenmerkt door een gecentraliseerde besluitvorming en een gevoel van urgentie, met een politiek leiderschap dat assertiever is dan in de meeste andere (westerse) landen. Het doel is om snel en adequaat te reageren op bedreigingen voor de stabiliteit van het nationale politieke systeem.

Dit blok stelt dat het partijleiderschap tijdens de COVID-19 crisis probeerde sociale onrust en crisis te minimaliseren met drie verschillende tactieken, om zo het Hemels Mandaat te behouden:

  1. Initiële ‘cover-up’ van de crisis
  2. Krachtige aanpak van de crisis
  3. Propaganda en censuur om Chinese adequaatheid vs. buitenlands falen te benadrukken

Het Mandaat van de Hemel

In de loop van de Chinese dynastieke geschiedenis is het voor de machthebbers noodzakelijk geworden om hun zogenaamde ‘Mandaat van de Hemel’ te verkrijgen en te behouden. Het concept dat stamt uit de vroege Zhou-dynastie is het centrale principe geworden om heerschappij over China te legitimeren. In wezen bepaalt het mandaat of een heerser (keizer of president) deugdzaam genoeg is om te regeren.

Een deugdzame heerser verkrijgt en behoudt gezag door zijn bevolking vrede, voedsel en welvaart te bieden. Als een heerser deze zaken niet levert, zal hij zijn mandaat verliezen – wat leidt tot aftreden of afzetting. Daarom zal een heerser alles in het werk stellen om elke vorm van sociale onrust te voorkomen die zou kunnen leiden tot verlies van steun – zoals de onvermijdelijke onrust als gevolg van een (wereldwijde) virusuitbraak die begon in Wuhan.

Initiële cover-up

Hoewel informatie over COVID-19 al vroeg werd ontdekt, werd deze aanvankelijk verdoezeld door de bureaucratische machine. Een beroemd voorbeeld is dat van Li Wenliang, een arts die al op 30 december 2019 waarschuwde voor een mogelijke uitbraak van een nieuwe ziekte in Wuhan. Li merkte de overeenkomsten op tussen deze ziekte en SARS, het virus dat eind 2002 in Guangdong de kop opstak. Hij moedigde collega-artsen aan om voorzorgsmaatregelen te nemen.

Wat bedoeld was als een privébericht, kreeg al snel de aandacht van de Chinese overheid. Li moest voor het Public Security Bureau in Wuhan verschijnen, waar hij een verklaring moest ondertekenen waarin hij beschuldigd werd van het verstoren van de openbare orde. Niet snel daarna liep Li zelf het virus op, waaraan hij stierf op 7 februari.

Op Chinese social media was de verontwaardiging over zijn dood vervolgens zo groot dat het censuurapparaat het niet kon bijhouden. Als gevolg hiervan begon het schuldspel tussen topfunctionarissen en lokale overheden. De situatie raakte zo verhit dat President Xi plotseling verdween uit de media en publieke ruimte.

Het lijkt daarmee alsof het Chinese leiderschap in eerste instantie probeerde een dreigende crisis te verhullen, door klokkenluiders zoals Li het zwijgen op te leggen, of de autoriteiten van Wuhan de schuld te geven. Toen het allemaal te heet onder de voeten werd, verdween President Xi naar de achtergrond om afbreuk aan zijn politieke onberispelijkheid te vermijden. Dit veranderde volledig toen President Xi tijdens China’s herstel in de lockdown van Wuhan weer opdook als krachtige leider, vol hoop en vertrouwen.

Krachtige aanpak van de crisis

Na het besef van de ware impact van COVID-19, en dat de uitbraak niet langer kon worden verdoezeld, besloot het Chinese leiderschap hun tactiek drastisch te veranderen door middel van een meer autoritaire aanpak.

De Chinese regering nam verschillende ambitieuze en agressieve maatregelen om te bereiken wat veel deskundigen onmogelijk achtten: het indammen van het virus. Op 23 januari nam China de meest dramatische maatregel, de lockdown in en rondom Wuhan, waarmee meer dan 50 miljoen mensen onder strikte quarantaine werden geplaatst.

Daarnaast werden in iets meer dan een week tijd twee speciale COVID-19 ziekenhuizen gebouwd in Wuhan. De ongelooflijke omvang van dit project is te zien in de fascinerende documentaire Coronation, geregisseerd door de beroemde activist Ai WeiWei. Een aanrader!

Verder werden er maatregelen geïntroduceerd zoals het inmiddels welbekende social distancing en de contact-tracing app. Deze app draait op Alipay of WeChat en geeft de gebruiker een stoplicht-type kleuraanduiding op basis van hun gezondheidsstatus en reisgeschiedenis. Dit kan vervolgens worden gescand bij controlepunten, om te bepalen of de gebruiker al dan niet mag passeren.

Naast de maatregelen zelf waren spanningen tussen nationale en lokale autoriteiten van invloed op de mate waarin centralistische maatregelen werden gevolgd. Waar functionarissen uit Wuhan niet altijd actie ondernamen zonder centrale toestemming, voerden lokale gemeenschappen (bijv. buurtcomités) effectieve maatregelen uit om verspreiding van het virus tegen te gaan.

Dit collectief van centralistische maatregelen, lokale autoriteiten en lokale gemeenschappen heeft bereikt wat veel experts onmogelijk achtten: het beheersen van het virus. Door middel van collectieve en beslissende actie heeft China bewezen dat het in staat is om een ​​dergelijke crisis met succes aan te pakken. Hiermee voorkwam de overheid sociale onrust en slaagde zij erin haar mandaat te behouden.

Chinese adequaatheid vs. buitenlands falen

De Chinese leiding vocht niet alleen tegen het virus, maar ook tegen het verlies van geloofwaardigheid en toenemende sociale onrust. Grote groepen internetgebruikers startten online campagnes, bijvoorbeeld door het delen van video’s en verhalen over onschuldige mensen versus een onderdrukkende regering. Deze trend was niet houdbaar voor het partijleiderschap, die wanhopig haar ‘onberispelijke status’ wilde behouden.

Zodoende werd binnenlandse propaganda gebruikt om een ​​bekende retoriek over te nemen die teruggaat tot Mao Zedong, waarin werd opgeroepen tot een volksoorlog tegen de epidemie. Bovendien werden honderden verslaggevers naar de provincie Hubei gestuurd om ‘positieve energie’ over te brengen, met als doel de wijdverspreide angst, woede en publieke kritiek te verminderen. Ook werd agressieve online censuur gebruikt om ‘geruchten’ en ‘misinformatie’ te verwijderen.

De online kritiek veranderde zo al gauw in een golf van nationalisme toen in China het virus grotendeels onder controle was gebracht, terwijl het een wereldwijde pandemie werd. De focus verschoof naar een nieuw narratief van ‘wij tegen zij’, waarbij het Chinese leiderschap het geclaimde succes afzette tegen de matige aanpak van het virus in andere landen. Dit vergrootte de propagandavuurkracht voor het partijleiderschap om het narratief te veranderen en nationalisme te stimuleren, wat hielp om het Hemels Mandaat verder te versterken.

Conclusie

De COVID-19 crisis was een zware en onverwachte strijd voor President Xi en het partijleiderschap. Niet het virus, maar het verminderen van sociale onrust leek het meest complexe probleem. Ondanks dat China er niet in geslaagd was om de crisis in de doofpot te stoppen, lijkt zij toch sterker en meer verenigd uit de crisis te zijn gekomen.

Ten eerste bleek het binnenlandse gebruik van krachtige, soms zelfs draconisch genoemde maatregelen succesvol te zijn. Sterker nog, het virus verdween net zo snel uit China als dat President Xi verdween tijdens de initiële fase van de crisis. Hierdoor hebben de Chinezen hun dagelijkse leven grotendeels weer kunnen hervatten.

Daarnaast heeft een combinatie van censuur en propaganda het gevoel van nationalisme verder versterkt, de sociale onrust verminderd en het vertrouwen in de overheid hersteld. Door het benadrukken van het Chinese succes vergeleken met de matige aanpak in het westen, heeft de overheid het narratief weten te veranderen van een binnenlandse ‘onschuldige mensen vs. onderdrukkende regering’ naar een internationaal ‘wij tegen zij’ narratief.

Kortom, hoewel de sociale onrust als gevolg van de COVID-19 crisis initieel toenam en de politieke stabiliteit bedreigde, toonde de regering uiteindelijk daadkrachtig en effectief leiderschap, waardoor ze haar greep op het mandaat van de hemel verder heeft weten te consolideren.

 

Deze week besteden we binnen de serie “Scriptie van de maand” aandacht aan COVID-19 en China. Houd China2025.nl de komende dagen in de gaten voor meer blogs over dit onderwerp, met verschillende invalshoeken.

Heb jij zelf onderzoek gedaan naar een China-gerelateerd thema, en zou jij dit graag willen delen op China2025? Neem dan contact op met de redactie.