In mijn blog van 28 april liet ik weten dat ik de ‘politieke bijbel’ met de toespraken en geschriften van Xi Jinping ging lezen om te kijken wat hij echt zegt. Daar ben ik nu mee bezig.

De teksten zijn goed leesbaar en in prima Engels vertaald. Als je over de vele herhalingen heen kunt lezen, krijg je een indruk waar het Xi om gaat in zijn pogingen richting te geven aan China’s volgende etappe, op weg naar een welvarende en ontwikkelde staat. Als eerste thema heb ik gekozen voor ‘de Chinese droom’, het ideologische beeld dat het beleid op alle gebieden die in 2013 tijdens de derde plenaire vergadering van het 18de centraal comité van de communistische partij werden besproken verbindt.

Xi is een activistisch leider, een ‘verandermanager.’ Dat is waarschijnlijk wat mijn studenten in Nanjing zo positief beoordeelden aan hem. Hij durft hard in te grijpen waar nodig en gaat conflicten binnen de partij niet uit de weg om zijn doelen te bereiken. Hij werkt hard om de door schandalen geplaagde partij weer acceptabel te maken voor de Chinese burger. Eén gedeelde visie, de Chinese droom, moet de verschillen overbruggen tussen facties binnen de partij en ook de kloof tussen burger en politiek. Maar wat is die droom?

De droom: verder na 35 jaar ontwikkeling

Dromen van politieke leiders verbinden oude idealen met nieuwe ambities. Ze creëren een gedeelde toekomst terwijl ze verschillen overbruggen. De droom van Xi Jinping articuleert de ambitie van een welvarend en modern China in 2047, bij de honderdste verjaardag van het socialistische China. En op weg daarheen, in 2020, moet het bruto nationaal product per hoofd ten opzichte van 2010 verdubbeld zijn. En daarvoor moet de hele samenleving op de schop. Dat is de essentie van wat in het 18de Centrale Comité ter sprake kwam.

Het gaat erom de hervormingsdrang en daadkracht te hervinden van Deng Xiaoping, de leider die China tussen 1978 en 1992 onderdeel uit liet maken van de wereldeconomie. Onder het leiderschap van de partij schiep hij ruimte voor vernieuwing en innovatie. In zijn redevoeringen noemt Xi herhaaldelijk het getal van 35 jaar, tussen 1978 en 2013, waarin het land zich heeft ontwikkeld tot waar het nu is. Maar de volgende etappe, aldus de retoriek in het boek, is moeilijker dan de voorgaande en vereist inspanning, discipline, eenheid en daadkracht van een ieder. Alleen dan kan de Chinese droom worden gerealiseerd.

Veel zit de realisatie van deze droom nu in de weg, daar is het boek heel helder over. Dan gaat het uiteraard over corruptie, milieuvervuiling, de onhoudbaarheid van het op export gebaseerde groeimodel, het gebrek aan innovatie, problemen in het functioneren van de partij, het tekortschietende rechtssysteem en moreel verval. Een ambitieuze veranderagenda is nodig.

De droom en het politieke huisaltaar

In China eert men zijn voorouders. Dat geldt ook in de politiek. In zijn Chinese droom benadrukt Xi Jinping de continuïteit in het denken van Deng Xiaoping tot aan zijn eigen bijdrage. Van Deng neemt hij de combinatie over van een autoritaire staat met een markteconomie. Ook diens pragmatisme spreekt hem aan: de rivier oversteken door te voelen waar de stenen liggen. Centrale planning en flexibele implementatie zijn in deze leer geen tegengestelden. De rol van de partij als een brede vertegenwoordiger van economie, cultuur en politiek zoals verwoord in de theorie van de drievoudige vertegenwoordiging, neemt Xi over van Jiang Zemin (president van 1993-2003). In combinatie daarmee noemt hij herhaaldelijk de gedachte van de wetenschappelijke visie op ontwikkeling van zijn voorganger Hu Jintao (president van 2003-2013). Ook hier dus een nadruk op continuïteit.

Xi Jinping laat zich niet alleen door zijn communistische voorgangers inspireren, maar put waar mogelijk uit de wijsheden die de meer dan 5000 jaar oude cultuur van China heeft voortgebracht. Dit past bij het nationalisme en patriottisme van de nieuwe leider: alleen de ‘glorieuze’ Chinese cultuur past bij China. Hij citeert filosofen en dichters uit alle dynastieën om zijn gedachten te illustreren. In zijn ethische opvattingen lijkt de nieuwe leider vooral schatplichtig aan de school van Confucius met zijn nadruk op onzelfzuchtigheid, hard werken, zelfbeheersing en gemeenschapszin.

Een complexe droom: de kracht van paradoxen?

De droom van Xi Jinping is niet eenvoudig, want hij verbindt veel schijnbaar tegengestelde zaken. Deze droom:

  • gaat over innovatie en modernisering, maar is geworteld in klassieke wijsheden;
  • benadrukt centrale planning en rationele analyse, maar geeft ruimte aan leren door te doen;
  • bevat een liberale visie op de markt en benadrukt concurrentie, maar versterkt de leidende rol van de staat in de economie.

En zo zouden we meer spanningen kunnen noemen. We kunnen dit allemaal afdoen als ideologische wolligheid of als een uiting van de hypocrisie van het leiderschap in China. Of is het eerder een uiting van de complexiteit van de realiteit waarmee men nu te maken heeft? En is het misschien juist de kracht van het Chinese denken dat het goed om kan gaan met paradoxen, om altijd te zien dat yin en yang elkaar nodig hebben?

In een volgende bijdrage wil ik ingaan op de visie van Xi op de economie, innovatie en milieu. Hoe denkt hij daar de barrières voor zijn droom uit de weg te ruimen?

Dit is het tweede deel in een korte serie blogs over het gedachtengoed van Xi Jinping. Lees ook het eerste deel.

Bronnen

  1. Heilmann, Sebastian (2011), ‘Policy-Making through Experimentation: The Formation of a Distinctive Policy Process’, in: Sebastian Heilman and Elizabeth J. Perry (eds.), Mao’s Invisible Hand: The Political Foundations of Adaptive Governance in China. Cambridge Mass./London: Harvard University Press.
  2. Xi, Jinping (2014), The Governance of China. Beijing: Foreign Languages Press.