De twaalf kernwaarden van China op straat
Een westerse toerist of zakenman of -vrouw zal het niet opvallen en ook ik had er nog niet naar gekeken. Je ziet misschien wat kinderlijk ogende posters in vrolijke kleuren, in een stijl die Chinese cartoons combineert met traditionele elementen, zoals Chinees knipwerk of teksten die van boven naar onder geschreven zijn. Maar wie weinig of geen Chinees kent, zal niet merken dat hier sprake is van een van de meest systematische propagandacampagnes in de geschiedenis van China.
Het volk dient onder leiding van de partij te worden heropgevoed. De uitwassen van individualisme en onmatige consumptie, van ‘westerse’ ideeën over democratie en mensenrechten, van corruptie en machtsmisbruik, moeten worden bestreden met een cultuurprogramma dat twaalf Chinese waarden tussen de oren van de Chinees moet brengen. In Beijing en Nanjing, waar ik eind oktober en begin november verbleef, vind je werkelijk overal op schuttingen, muren, gebouwen, maar ook op lichtkranten en beeldschermen beelden van blije mensen, plezierige onderlinge omgang en welvaart, in combinatie met twee maal twaalf karakters, vaak voorzien van de tekst ‘onze waarden’ (wǒmende jiàzhíguān).
| Chinees | Pinyin | Nederlandse vertaling |
| 我们的价值观 | wǒmende jiàzhíguān | onze waarden |
| 爱国 | àiguó | patriottisme |
| 和谐 | héxié | harmonie |
| 富强 | fùqiáng | kracht en welvaart (van een land) |
| 文明 | wénmíng | beschaving |
| 诚信 | chéngxìn | betrouwbaarheid |
| 公正 | gōngzhèng | onpartijdigheid, rechtvaardigheid |
| 平等 | píngděng | gelijkheid |
| 自由 | zìyóu | vrijheid |
| 民主 | mínzhǔ | democratie |
| 法治 | fǎzhì | besturen volgens de wet (rule by law) |
| 敬业 | jìngyè | toewijding aan het werk |
| 友善 | yǒushàn | vriendelijkheid |
De combinatie met het word ‘China’ of ‘het land van onze voorvaderen’ (zǔguó) zie je ook veel. Op de gekste plaatsen zien we de waarden, zoals op het elektronische informatiebord in de hogesnelheidstrein, waar aankomsttijden en snelheid door ‘onze waarden’ worden afgewisseld. Hier kreeg ik de associatie met een gebedsmolen, zoals ik die in de Lamatempel in Beijing had gezien: in de herhaling van de woorden zit de kracht.
Afbeelding 1: de waaier van kernwaarden en een oude gebedsmolen
De waaier van kernwaarden en een oude gebedsmolen
De beeldtaal en de gebruikte woorden hebben weinig gemeen met de communistische propaganda van uit de tijd van Mao. Xi Jinping spreekt van ‘socialistische waarden’ in zijn politieke geschriften (zie mijn eerdere blogs), maar van een directe relatie met het werk van Marx, Lenin, maar ook Mao Zedong of zelfs Deng Xiaoping is geen sprake. De waarden zijn verankerd in de Chinese traditie: harmonie, vriendelijkheid, toewijding aan het werk, betrouwbaarheid en beschaving zijn politiek weinig specifiek. Het gaat om ‘confuciaanse’ waarden, waar ook Singapore best mee uit de voeten zou kunnen. Het Confucianisme, onder Mao een verboden leer, is weer helemaal terug. Zij het in een populaire en vereenvoudigde vorm en in de stijl van hedendaagse cartoons.
Politieker klinken waarden als gelijkheid, democratie, rechtvaardigheid, bestuur op basis van de wet en vrijheid. Het gaat om begrippen die stuk voor stuk een specifieke betekenis hebben binnen de Chinese politieke situatie. Zo moeten we het bestuur op basis van de wet niet verwarren met de westerse rechtsstaat. Democratie en vrijheid moeten uiteraard begrepen worden binnen een model waarin de partij de leiding heeft en het volk opvoedt. De waarden ‘patriottisme’ en de combinatie ‘kracht en welvaart’ zijn direct gekoppeld aan het Chinese nationalisme.
Dit nationalisme staat meer op de voorgrond dan een specifieke socialistische leer. Dat blijkt ook uit het beeldmateriaal. In de campagne van ‘onze waarden’ heb ik geen uitgestrekte armen of gebalde vuisten gezien, die een zo nodig gewelddadige weg naar de socialistische heilsstaat wijzen. Integendeel, we zien vrolijke gezichten, blozende kinderen, utopisch mooie landschappen. De referentie aan het hedendaagse China is beperkt: geen wolkenkrabbers, geen luchtvervuiling of verstopte ringwegen in de grote steden.
Opvallend is ook dat niet alleen in het beeldmateriaal vaak verwijst naar het oude China, maar dat er ook soms oude, niet-vereenvoudigde karakters worden gebruikt om de propaganda een klassieke uitstraling te geven. Dus zowel qua inhoud als vorm doet men dingen waarmee Mao niet blij zou zijn geweest…
Als de mensen moeten eten, dan moet je ook mensen hebben die de grond bewerken…
Het gaat dus inderdaad om een ‘Chinese droom‘ in de woorden van Xi Jinping. Ik zag veel idyllische posters met dergelijke droombeelden in Beijing, op schuttingen die een afbraakbuurt aan het oog van de voorbijgangers moesten onttrekken. Een bijna komische tekst vond ik ‘Het leven is goed in China, elke dag lijkt wel een feest’.
Afbeelding 2: het leven een feest volgens de propaganda; privé-geluk achter de voordeur…
Ik vroeg me af of de bewoners van deze verloederde buurt het leven zo feestelijk vonden, ook al hadden ze het karakter voor geluk (fù) dwangmatig op hun gammele voordeuren geplakt.
Afbeelding 3: Als de mensen moeten eten, dan moet je ook mensen hebben die de grond bewerken…
En toch lijkt de waardencampagne onderdeel van de poging van Xi Jinping om de band met het volk te herstellen. Deze is door het gedrag van mensen in partij en bureaucratie ernstig geschaad in de voorafgaande periode. Xi moet aannemelijk maken dat de nieuwe cultuur onder leiding van een sterke en gereinigde partij een sterk en welvarend China oplevert, dat in het belang is van de ‘gewone man en vrouw’, de bǎixìngrén.
Die boodschap vind je dan ook op veel posters, zoals ‘geluk voor de gewone mensen, vooruitgang voor China’ (bǎixìngrén fú, Zhōngguó xiàngshàng). Of: ‘Als het vaderland sterk en welvarend is, dan leef ik rustig en veilig’ (zǔguó fùqiáng, wǒ ānshēng). Of: ‘Als ons vaderland in harmonie is, dan leeft iedereen in vrede’ (zǔguó héxié, jiājiā ānníng). Op één poster zag ik daar expliciet aan toegevoegd dat je daarvoor de partij moet volgen: ‘Spoed u naar de droom, volg de communistische partij’ (bēnxiàng Zhōngguómèng, gēnzhe Gòngchǎndǎng).
Gaat het goed met het socialisme, dan gaat het goed met de gewone mensen
Afbeelding 4: gaat het goed met het socialisme, dan gaat het goed met de gewone mensen
Als westerse waarnemer vraag ik me natuurlijk af of zo’n boodschap ook werkt. Uit (westers) onderzoek naar cultuurverandering weet ik dat top-down cultuurtrajecten meestal mislukken, hoe zinvol de kernwaarden die men mensen tussen de oren probeert te duwen ook mogen zijn. Zou dat in China anders zijn? Of zou men daar ook de houding aannemen van ‘dit waait wel weer over’, net als werknemers van grote bedrijven bij ons die een nieuwe missie over zich krijgen uitgestort? Ik weet het niet.
In een park zag ik een oma met haar driejarig kind bij een propagandaposter staan, zij las alle 24 karakters voor alsof het een klassiek gedicht was. Maar deze ‘gelovige oma’ kan een uitzondering zijn. Ik vroeg het ook aan studenten in mijn MBA-klas in Nanjing, en dat leidde vooral tot defensieve en ontwijkende reacties. Kennelijk is deze propaganda een lastig onderwerp. Maar één reactie wil ik de lezer niet onthouden: ‘Kijk, als er een straat een bakkerij wordt gevestigd en u houdt eigenlijk niet van gebak, maar u loopt daar elke dag langs, dan is toch de kans groot dat u eens naar binnen stapt en iets koopt. Zo werkt dit ook.’ Dus inderdaad als een soort gebedsmolen.
Wat deze propaganda echt doet, hangt uiteraard af van de inbedding in een groter geheel. De ‘soft power’ van de cultuur werkt tegen de achtergrond van de ‘hard power’ van de macht van de partij. Deze propaganda is gekoppeld aan heropvoedingsprogramma’s en politieke interventies in het onderwijs. De vrolijke en kinderlijk ogende borden in de stadscentra vormen de buitenkant van een systeem waar je als Nederlandse toerist of zakenpersoon weinig van weet.
Inderdaad … ook in Datong heb ik afgelopen zomer de reeks posters zien hangen. Opmerkelijk genoeg op de shutting rondom de bouwplaats waar een nieuw ‘oud paleis’ uit de grond wordt gestampt.
Ed
Ik zie in de propagandacampagnes inderdaad een opvoedingscomponent over Chinese waarden. Maar de vaststellingen worden gemaakt vanuit een westers standpunt. Vanuit Chinees standpunt kijkend naar het Westen zal men ook in Europa propagandacampagnes kunnen ontdekken. De hoogmis vindt plaats voor en na elke verkiezing. Tussentijds worden wij rijkelijk bediend door Hollywood films en ngo’s. Propaganda is iets menselijk. Ook bedrijven (reclame) en individuen (online CV) doen eraan mee.
Heeft propaganda effect? Gedeeltelijk wel zoals wat reclame met ons gedrag kan doen. Het is niet verwonderlijk dat in China er ontwijkend over wordt gecommuniceerd. Hoeveel mensen geven voluit toe dat reclame voor een groot gedeelte hun gedrag beïnvloedt?
In de aangehaalde beeldtaal is er geen directe relatie met de werken van Marx en Lenin, maar ook niet van Mao Zedong of zelfs Deng Xiaoping. Hieruit leid ik af dat het Chinese wereldbeeld al een hele tijd is veranderd sinds de opendeurpolitiek.
Even onder mijn vele Chinese vrienden en kennissen in Peking gecheckt: het was (nog) niemand opgevallen. LOL
Ja, wat het waarde betreft, als men vanuit Nederland naar China kijkt, momennteel kan China niet anders, er zijn nog veel ellende in de samenleving. Ik geloof het zal nog 2 generaties duren voordat alle “waarde” niet meer “uitgedrukt” wordt, en het is prexies wat China steeds nodig heeft. En de meeste Chinezen denken nog anders dan Nederlander, ze zijn nog steeds achtergebleven, denkt maar aan de boeren en boerin, ze zijn onzichtbaar in China.
nog een ding:
als China in alle fronten staat gelijk aan als Nederland,qua economie, politiek, …., het gebedsmolen, de posters zal shijn en verdwijn worden uit ons netvlies. Ziet men steeds veranderingen? waarom de rechter wordt i elkaar geslagen? waarom de dokter wordt in de buik gestoken? Waaron de kinderen moeten nu gratis mag naar school? Raar chinees, nee, raar Nederlander inderdaad. want als ik van Deventer naar Amsterdam verhuist, toen kreeg in vergoeding voor een en ander, maar nu de Chinees boeren werken elk dag, en lijden ze nog steeds hoger. Ziet U nou? de boeren hebben de steden gebouwd, maar ze kunnen niet in de steden huisvestigen. En ik weet zeker dat het gaat zo niet in Nederland. Kan niets aandoen, de Chinezen zijn bezig met geld verdienen, de resten zijn niet belangrijk, maakt niet uit wat, zelfs zols het melieu problemen, heel dorp lijdt aan kanker door fabriek.