De levensloop van Jung Chang (1952) is op zijn minst bijzonder te noemen. Tijdens de Culturele Revolutie werd ze ter heropvoeding naar de rand van de Himlaya gestuurd, waar ze mest schepte met de lokale boeren. Tegenwoordig bewoont ze een monumentaal pand in Notting Hill met haar man, de historicus Jon Halliday.

Dat is voornamelijk te danken aan het succes van haar debuut uit 1991: Wilde Zwanen – drie dochters van China, waarin Chang de Chinese geschiedenis beschrijft aan de hand van de levensverhalen van haar grootmoeder, moeder en haarzelf. Van dit boek werden wereldwijd 13 miljoen exemplaren verkocht in 37 talen, het was voor velen de eerste kennismaking met het China onder Mao. Daarna volgden vuistdikke biografieën van Mao Zedong, geschreven samen met Halliday, en van keizerin-regentes Cixi. De Nederlandse vertaling van Chang’s laatste werk, een biografie van de gezusters Soong, is deze maand verschenen, en Chang was in Amsterdam voor de boekpresentatie.

China2025 sprak Chang tijdens haar eerste bezoek aan Amsterdam sinds dertig jaar, toen ze in het land was om de Nederlandse vertaling van Wilde Zwanen te presenteren. Ze verblijft tijdens dit bezoek, net zoals toen, in het Ambassade Hotel aan de Herengracht. Ik ontmoet haar daar in de salon – een elegante dame, jeugdig gekleed in een wijd uitlopende spijkerbroek en kleurige sjaal.

Van zichzelf via Mao naar Cixi

“In China wilde ik schrijven maar kon dat niet, schrijven was tijdens de Culturele Revolutie het gevaarlijkste beroep. Toen ik in 1978 naar Engeland kwam, kon ik schrijven maar wilde het niet, ik wilde genieten van de vrijheden van het leven buiten China”, begint Chang. “Maar toen ik tien jaar in Engeland woonde, kwam mijn moeder me opzoeken. Zij begon met het vertellen van haar levensverhaal, omdat ze wilde dat ik onze familiegeschiedenis zou begrijpen. Ze stopte niet met praten, en liet zestig uur ingesproken cassettebanden achter.” Deze opnamen vormden de basis voor Wilde Zwanen.

Na Wilde Zwanen was het voor Chang een logische stap om een biografie over Mao Zedong te schrijven. “Deze man had mijn jeugd vergaand beïnvloed en ik wilde meer over hen weten”. Haar man Jon Halliday was hierbij onmisbaar; samen met hem heeft Chang dertien jaar lang archieven wereldwijd bezocht om informatie te vergaren. Halliday spreekt zes talen, waaronder Russisch, en het grootste deel van de informatie waarop Mao is gebaseerd komt uit Russische archieven.

Na Mao was keizerin-regentes Cixi voor Chang een logisch vervolg. “Ik heb gezien hoezeer mijn grootmoeder leed onder haar gebonden voeten. Op school had ik geleerd dat de communisten deze praktijk hebben afgeschaft, maar tijdens mijn onderzoek voor Mao kwam ik erachter dat Cixi het voetenbinden in de ban had gedaan. Dat wekte mijn interesse.”

Drie andere dochters van China

Persoonlijke interesse is de motivatie voor al Chang’s werk. Om de veertig jaar tussen Cixi en Mao te dichten, begon ze aanvankelijk aan onderzoek voor een biografie over Sun Yat-sen. Maar al snel kwam ze erachter dat zijn vrouw Ching-ling en haar zussen veel interessanter waren. Daarmee komt Chang weer met een boek over drie vrouwen, wat door de Nederlandse titel ‘Dochters van China‘, de associatie met Wilde Zwanen sterk oproept. “Als de Nederlandse uitgeverij kiest voor een ondertitel ga ik daar in mee”, zegt Chang, “Maar dit boek is zeker anders dan Wilde Zwanen.”

Wat Wilde Zwanen en Dochters van China wel gemeen hebben, is dat de geschiedenis vanuit de levens van drie vrouwen wordt verteld. En dat komt voor Chang heel natuurlijk. “Wanneer je als vrouw archieven induikt en over de geschiedenis schrijft, doe je dat automatisch vanuit je eigen beleving. Daarbij vallen dingen op die mannen wellicht niet op zouden vallen. Soong May-ling bijvoorbeeld, de vrouw van Chiang Kai-shek, heeft hem tijdens de oorlog altijd bijgestaan. Ze was veel liever in de V.S., maar Chiang was dol op haar, en deed haar een wel heel bijzondere ‘halsketting’ cadeau. May-ling was gevoelig voor dit grootse gebaar, en is in politiek gevoelige perioden altijd in Taiwan geweest, als de meest publieke Chinese First Lady ooit. In rustigere perioden keerde ze terug naar de V.S., wat ze toch als thuis zag. Een man zou zo’n ogenschijnlijk klein gegeven minder snel in context plaatsen.”

Chang gebruikt in het boek bewust de transcriptie van de namen van de gezusters in het in ongebruik geraakte Wade-Giles systeem, niet het pinyin. “Ei-ling, Ching-ling en May-ling noemden zichzelf zo in hun Engelse correspondentie, omdat dit in hun tijd de gebruikelijke transcriptie was. Dat heb ik aangehouden. Dat geldt ook voor mijn eigen naam: ik heb mijn naam in het Engels als Jung Chang leren schrijven. Ik heb er een hekel aan als mensen me buiten China aanspreken met Zhāng Róng, (pinyin – red.), zo heb ik mezelf in het Engels nooit genoemd.

Jung Chang (l) presenteert ‘Dochters van China’ in de Rode Hoed.

Geschiedenis buiten de officiële lijn

Hoewel vrouwen een belangrijke rol spelen in Chang’s boeken, zijn zij nooit het uitgangspunt. Dat blijft haar eigen nieuwsgierigheid, en de ambitie om de geschiedenis die haar generatie heeft gevormd objectief te vertellen. “Dit boek over de gezusters Soong is het laatste in een trilogie over de moderne Chinese geschiedenis. Ik ben niet met een bepaalde insteek over hen gaan schrijven – ook niet over Mao en Cixi. Wel heb mythes willen ontkrachten. Dat is gelukt, en daar ben ik trots op.”

Dat Chang’s biografieën de officiële versie van de Chinese geschiedenis niet volgen, maakt dat haar boeken niet in China verkrijgbaar zijn, en dat ze zelf niet vrij naar China mag reizen. Na bemiddeling van de Britse Ambassade (Chang heeft een Brits paspoort) mag ze haar moeder twee weken per jaar bezoeken in Sichuan. Maar dit weerhoudt Chang er niet van om te blijven schrijven over de geschiedenis van haar vaderland.

“Ik schrijf al mijn boeken twee keer, eerst in het Engels, en dan in het Chinees. De Chinese edities worden uitgegeven in Taiwan. Op het vliegveld van Hong Kong vind je mijn boeken, die zo hun weg China in vinden. Ik schrijf nooit met een uitdrukkelijk publiek voor ogen. Mijn boeken zijn een eerlijke versie van de Chinese geschiedenis. Ik schrijf allereerst voor mezelf, niet voor de markt.”

Lees de recensie van ‘Dochters van China’ elders op China2025.nl.

De stream van de boekpresentatie van ‘Dochters van China’ op 11 februari in Amsterdam, is te beluisteren op de website van de Rode Hoed.