Recensie van het boek Koop de hemel voor mij van Xinran
Niet je eigen groenten kunnen snijden in de campuskeuken omdat je nooit geleerd hebt dat je de scherpe kant van een mes moet gebruiken. Dit is een van de treffende voorbeelden die Guardian columnist en schrijfster Xinran in haar boek optekent om ons voor te stellen aan een bijzondere generatie Chinezen. Het zijn de jonge mensen die opgroeiden zonder broers of zussen. Zij zullen binnen afzienbare tijd de beslissers van morgen zijn. Wat moeten we van hen weten? En hoe heeft de unieke gezinssituatie hen gevormd? Xinran onthult het in haar nieuwe boek ‘Koop de hemel voor mij’.
De eenkindpolitiek, die in 1979 werd geïntroduceerd, zorgde ervoor dat 238 miljoen broertjes en zusjes nooit geboren zouden worden. Aan de hand van de persoonlijke portretten in het prachtige boek, ontvouwt zich langzaam een beeld van een eenzame generatie. Verschillende kinderen komen aan bod die Xinran allemaal typeert als eilanden; geïsoleerde hoopjes mens die alleen maar bruggen kunnen bouwen of tunnels kunnen graven om echt in verbinding te komen. Nu de regels voor gezinsplanning in China sinds een paar maanden grotendeels zijn losgelaten, kunnen we terugkijken. Reflecteren op deze periode is belangrijk, want de gevolgen zullen de toekomstige samenleving kleuren.
Verkennen
Het boek begint met een korte verkenning van het veld. China is in de afgelopen decennia zo extreem en snel veranderd dat jongeren die soms maar drie jaar in leeftijd van elkaar verschillen, een totaal andere opvoeding hebben genoten. De eerste enig kinderen werden tussen 1980 en 1984 geboren. Hun ouders hebben zich nooit volledig kunnen ontplooien door de woelige jaren rond de Culturele Revolutie. De dromen die ze niet konden najagen, projecteerden ze vervolgens op hun kinderen. Een tweede groep bestaat uit Chinezen die halverwege de jaren ’80 geboren zijn. Zij hadden ouders die zich massaal op het Westen gingen richten. Dit zorgde voor een botsing tussen culturen die kinderen stuurloos maakte. Tot slot is er de groep jongeren van na 1990, die opgroeiden in de tijd van de drie schermen; televisie, computer en telefoon. Deze drie groepen zijn zo verschillend dat je volgens Xinran nauwelijks over een generatie kunt spreken. Vandaar de exemplarische mini-portretjes die ervoor zorgen dat grote woorden en klinkende conclusies tot een minimum beperkt blijven.
Toiletreiniger
De kracht van het boek zit vanzelfsprekend dus ook in de voorbeelden. Hilarisch is de typering van een stelletje dat al een jaar getrouwd is maar nooit heeft gekookt omdat ouders nog altijd dagelijks een warme maaltijd komen brengen. Xinran gaat een gerecht met hen bereiden en merkt op dat de olie en kruiden pal naast de toiletreiniger staan in het keukenkastje. Als ze er een vraag over stelt, zegt de vrouw des huizes: ‘het zijn toch allemaal flessen’? Tragisch zijn de hoofdstukken waarin de auteur voorbeelden geeft van egoïstische enig kinderen die hun baby verkopen om zichzelf van internet te voorzien. Of de andere kant van het spectrum: het enorme verdriet van alle ouders in Wenchuan die hun enige kind verloren in de aardbeving van 2008. Deze verhalen laten stuk voor stuk zien hoe kwetsbaar families worden als de volgende generatie slechts uit een persoon bestaat.
Niet voor niets duiden de jongeren van na ’90 in China zichzelf met het karakter 囧 (jiong). Oorspronkelijk betekent ‘jiong’ helder of stralend maar sinds 2008 is het karakter, dat op een triest kijkend gezichtje lijkt, een populair emoticon onder Chinese internetgebruikers. De betekenis is nu verschoven naar depressief, melancholiek en hulpeloos. Een generatie die bij uitstek bedoeld was om te stralen voelt zich dof. Het concept familie is voor deze mensen veranderd van een veilige haven in een gouden kooi. Beschermd en verwend of geïsoleerd en te zwaar belast? Het mes snijdt in dit geval aan twee kanten. Maar alleen de tijd zal leren of China zichzelf hiermee in de vingers heeft gesneden.
Koop de hemel voor mij; de ingrijpende gevolgen van China’s eenkindpolitiek, Xinran, Uitgeverij Atlas Contact februari 2016, ISBN 9789045030159, paperback €24,99, verschijnt ook als e-book.
