China’s travelling feminism

Interactie tussen westers en Chinees feminisme

Vorig jaar werkte ik een heel academiejaar lang aan mijn masterproef als kers op de taart van mijn opleiding Sinologie aan de KU Leuven. Het onderwerp van deze scriptie was snel gekozen: feminisme. Waarom? Als jonge, moderne vrouw is dit thema prominent aanwezig in mijn leven en ik noem mezelf dan ook met trots een feministe. Ook tijdens mijn studiejaar in China merkte ik de aanwezigheid van feminisme op in het straatbeeld. Zo zag ik bijvoorbeeld heel wat Chinese studentes die T-shirts met feministische slogans droegen.

Wat mij vooral bezighield, was het theoretische aspect van feminisme. De term ‘feminisme’ deed aan het eind van de negentiende eeuw zijn intrede in het Westen. Ondertussen bestaat er echter een immens feministisch discours dat landsgrenzen en historische periodes overschrijdt. Wat betekent ‘feminisme’ nu juist in China? Welke feministische theorieën en ideeën leven daar?

Om een antwoord te vinden op deze vraag verdiepte ik me in heel wat wetenschappelijke artikelen en boeken over dit onderwerp. Voor mijn onderzoek baseerde ik me hoofdzakelijk op de theorie van travelling feminism, ontwikkeld door de Chinese onderzoekster Min Dongchao. Travelling feminism handelt over de interculturele ‘reizen’ die feministische ideeën afleggen. Min focuste voornamelijk op de jaren 1980, wanneer deze westerse ideeën voor het eerst Chinese academische kringen bereikten. Ook ik wilde dit travelling feminism onderzoeken, maar voor een recentere periode.

Intersectionaliteit, queer theorie, feministische narratologie en MeToo

Nu stelde zich de vraag: hoe in godsnaam onderzoek doen naar zulke abstracte begrippen en theorieën? Wel, eerst en vooral beperkte ik me tot vier concepten die de laatste twintig jaar prominent aanwezig zijn in het (westers) feministisch discours. Deze vier concepten stopte ik één voor één in een Chinese databank via verschillende zoekopdrachten. Aan de hand van zowel een statistische als een inhoudelijk analyse van de bekomen artikelen, kon ik achterhalen of en in hoeverre deze begrippen gekend zijn en besproken worden in China.

De vier concepten die ik hanteerde bij mijn onderzoek waren intersectionaliteit, queer theorie, feministische narratologie en MeToo. Misschien doen deze termen reeds een belletje rinkelen, toch licht ik ze nog even kort toe.

De theorie van intersectionaliteit houdt in dat discriminatie vaak niet het gevolg is van slechts één kwetsbare factor zoals gender, ras, geaardheid, maar een combinatie van verschillende van deze kwetsbaarheden die aan de basis van ongelijkheid ligt. De theorie, ontwikkeld door een Afro-Amerikaanse vrouw, was en is erg belangrijk binnen het feministisch discours.

Queer theorie houdt alle theorie rondom het concept ‘queer’ in. Mensen die zich als queer identificeren, verzetten zich veelal tegen de heteronorm en veroordelen het hokjessysteem van gender- en seksuele identiteit. Aangezien queer theorie over gelijkaardige onderwerpen handelt als feministische theorie, worden deze twee vaak aan elkaar gelinkt.

Feministische narratologie speelt zich dan weer af in een heel ander studieveld, namelijk dat van de literatuurstudie. Eigenlijk is feministische narratologie hoofdzakelijk een methodologie waarbij je teksten en vertelsels analyseert vanuit een feministisch perspectief.

Van MeToo ten slotte zullen de meesten van jullie al gehoord hebben. MeToo staat vooral bekend als een populaire beweging tegen grensoverschrijdend seksueel gedrag die in oktober 2017 aanving en zich ontwikkelde via sociale media. Toch komt het concept ook vaak voor in wetenschappelijke artikels over hedendaags feminisme. Vandaar dat ook deze term interessant bleek voor mijn onderzoek.

Indicator van de situatie in China

Nu ga ik jullie niet vervelen met de cijfertjes en statistieken die resulteerden uit het onderzoek. Wel vat ik even de, wat mij betreft, interessantste conclusies samen die ik zelf tijdens dit proces te weten kwam.

Wat meteen duidelijk werd, was dat elk van de vier concepten gedurende de voorbije twintig jaar overgenomen en besproken werd in China. Vooral artikelen over queer theorie kwamen erg vaak voor. Zo waren er verschillende Chinese artikelen die de vertaling en toepasbaarheid van deze term binnen de Chinese context in vraag stelden. Intersectionaliteit werd dan weer iets minder vaak behandeld en bleek minder bekend onder Chinese academici. Daarnaast was het grootste deel van de bekomen artikels irrelevant, omdat de Chinese vertaling van de term ‘intersectionaliteit’ ook andere betekenissen heeft en binnen andere contexten gebruikt werd. Feministische narratologie bleek de laatste jaren dan weer wel aanwezig in het Chinese academische kringen. De methodologie werd in verschillende artikels gebruikt bij tekstanalyses. Ten slotte toonde het onderzoek aan dat de MeToo beweging ook China bereikte, zowel in de populaire cultuur als in de academische wereld.  Deze vier termen vormen uiteraard slechts een minuscuul deeltje van het feministisch discours, toch kunnen ze als indicator dienen van de algemene situatie.

Ruimte voor dialoog

Dat feminisme toch wel erg aanwezig is in China, zowel binnen academische kringen als in de praktijk, kan voor velen als een verrassing klinken. China wordt namelijk vaak beschouwd als een strikt gecontroleerde maatschappij waar vrije meningsuiting en westerse ideeën niet bepaald hoog in het vaandel worden gedragen door de autoriteiten. Dit is natuurlijk niet helemaal onwaar. Deze studie toont echter aan dat er binnen dit systeem toch getracht wordt ruimte te maken voor een dialoog over feminisme, en dan vooral door jonge Chinese studentes. Dit is te merken aan het hoge aantal masterproeven die opdoken binnen mijn onderzoeksresultaten. De T-shirts met feministische slogans die ik vorig jaar opmerkte in China zijn volgens mij dus geen betekenisloze modestatements, maar geven net blijk van een kritische blik onder Chinese jongeren.

Een andere belangrijke les die ik uit mijn studie getrokken heb, is dat interculturele uitwisselingen steeds gelden als voorwaarde voor interessante en innovatieve theorievorming. Wanneer ik achteraf reflecteerde over mijn eigen onderzoek, kwam het besef dat ook ik deel uitmaak van dit proces van uitwisselingen, of specifieker, van dit travelling feminism. Ik baseerde me namelijk op de ideeën van een Chinese academica, die op haar beurt dan weer uitging van een westerse theorie, enzovoort. Deze masterproef onderstreept het belang van interactie tussen verschillende discoursen in de geglobaliseerde wereld van vandaag, en maakt er eveneens zelf deel van uit. Een ware Inception-ervaring, niet waar?

Dit is het vierde blog in een nieuwe reeks “Scriptie van de maand”. Deze blogreeks biedt studenten de kans om hun onderzoek te delen met een breder publiek. Iedere derde donderdag van de maand besteden we aandacht aan een nieuwe scriptie, binnen een diversiteit aan onderwerpen. Houd China2025.nl de komende maanden in de gaten voor meer blogs over interessante scripties! Eerdere blogs in deze serie kun je hier teruglezen:

1) Succesfactoren voor Nederlandse bedrijven in China
2) Buitenlandse investeringswet: voor- en nadelen voor buitenlandse ondernemers
3) Mohammed in China

Heb jij zelf onderzoek gedaan naar een China-gerelateerd thema, en zou jij dit graag willen delen op China2025? Neem dan contact op met de redactie.