Ik dacht altijd dat je vooral moest voorkomen dat je Chinese gesprekspartner gezichtsverlies zou lijden. Niemand minder dan wijlen professor Erik Zürcher, de eminence grise van de Nederlandse sinologie opende mij de ogen: je moet zorgen dat je zelf geen gezichtsverlies lijdt. En gezichtsverlies van de ander kan bijzonder effectief zijn.
Leeggelopen baas
Het is een enigszins onaardig, maar wel doeltreffend communicatiemiddel om de relatie duidelijk te maken. Een opgeblazen baas kun je snel laten leeglopen.
Gezichtsverlies komt er kort gezegd op neer dat je uit je rol valt. Je gaat af als een reiger of kan wel door de grond zakken. Daar is niets Chinees aan, Nederlanders staan net zo goed in hun hemd. Alleen hebben die het soms niet goed door, of denken dat het niet belangrijk is. Je Chinese zakenpartner, met wie je net een deal aan het uitonderhandelen bent, vindt het wel belangrijk – en doet er zijn voordeel mee.
Gezicht is geld
Slim toch? Dat kunnen wij van Chinezen leren. We kunnen van hen leren dat ‘gezicht’ te beschouwen is als een soort sociaal betaalmiddel. Je kunt het verliezen, maar ook winnen. Je kunt het geven en er veel of weinig van hebben. Wie er veel van heeft, staat hoger in de pikorde, krijgt meer gedaan. Maar kan ook meer verliezen en harder uit de boom vallen.
Even schudden aan een tak
Natuurlijk is het niet de bedoeling om als in een apenkolonie je gesprekspartners zo veel mogelijk uit de boom te duwen om zo als enige over te blijven. Het is een subtiel spel van geven en nemen. Relaties opbouwen, vertrouwen geven, respect afdwingen, autoriteit verkrijgen, de onderlinge hiërarchie bepalen – misschien ook wel net als in een apenkolonie. Dat is spelen met gezicht. En daarbij mag je best eens aan een tak schudden als je zelf stevig zit.
Leuk spel, of misschien ook weer niet. Tikkeltje machtsspel ook. In de nieuwe economie staat win win voorop. Respect voor ieders gezicht of je nu knap bent of niet, of charmant (als David) of niet.
David Engelhard heeft duidelijk zelf nooit zaken gedaan in China, want ik herken weinig van dit getheoretiseer. In de jungle die China heet is het wel degelijk schadelijk om iemand van wie je wat gedaan wil krijgen en plein public “in de zeik te nemen” zoals we dat in NL noemen. Zoiets blijft lang hangen en vermindert de wil van de beste man /vrouw om met jou zaken te doen of bevriend te blijven, wat in China zo ongeveer synonym aan elkaar is. En Chinezen voelen zich al gauw “in de zeik genomen” een leuke grap over iemand maken, dat is al gauw verkeerd, terwijl in Nederland iemand daar niet gauw van zal wakker liggen. Doe je het toch, dan zal de persoon in kwestie zeker meelachen,maar je kan zien dat het “een boer met kiespijn” is.
Beste Jan,
Los van het feit dat ik wel degelijk zaken gedaan heb ik China, denk ik dat we het juist aardig eens zijn. Jij spreekt van een jungle, ik van een apenkolonie, maar zonder gekheid: mijn punt is dat je Chinese zakenpartner in de sociale structuren daarvan veel beter de weg weet dan zijn Hollandse evenknie. Ik pleit ervoor dat we leren om ook de weg te weten. Zodat we niet hoeven te redderen om ieders gezicht in ere te houden, maar effectief onze rol kunnen vervullen in het Chinese sociale verkeer.
Iemand in de zeik zetten, zou ik nooit doen – niet in Nederland en niet in China. Maar een Chinese baas is tijdens een vergadering met zijn team echt meer bezig met zijn eigen gezicht, dan dat van zijn ondergeschikten, hoor!
Ja, de weg weten, je slaat de spijker op zijn kop. Dat is zowat het hele thema van Confusius.
我知道
Ik moet zeggen dat ik de werkelijkheid ook niet echt herken in dit stuk. Ik heb 2 jaar in NGOs in China gewerkt en daar werd er alles aan gedaan om collega’s maar niet te beschamen. Als er tijdens vergadering ooit vragen waren over de prestaties van een medewerker of het nut van zijn voorstellen werden die per direct geparkeerd. Ik vroeg me steeds opnieuw af waarom er nooit beslissingen werden genomen. Die bleken echter na de vergaderingen te worden genomen en niet echt publiekelijk te worden gecommuniceerd. Zo werd de betreffende medewerker die kritiek kreeg of wiens voorstellen afgewezen werden beschermd tegen gezichtsverlies.
Ed
Beste Ed,
Je beschrijft een interessante casus, waaruit spreekt dat de besluitvorming niet erg effectief verliep. Het is de vraag hoe dat komt. Het is denk niet zo dat Chinezen moeilijk tot besluiten komen, omdat ze telkens elkaars gezicht moeten beschermen. Als dat zo was, hadden ze niet in de afgelopen jaren zo snel een nieuw land uit de grond gestamd.
Het heeft denk ik veel met hiërarchie te maken. Hoe duidelijker die is, hoe minder het risico voor gezichtsverlies, aangenomen dat mensen weten hoe dit sociale spel werkt. Weet je dat niet, zoals onervaren buitenstaanders, dan kun je flink huishouden in de porseleinkast, natuurlijk.
Was er sprake van een duidelijke hiërarchische verhouding tussen de gesprekspartners bij die NGO’s en weet je hoe de vergaderingen verliepen wanneer er geen buitenlanders bij aanwezig waren?
Duh, hoe is dat anders dan in Nederland dan? Iedereen hier in Nederland wil voorkomen dat hij zelf geen gezichtverlies lijdt, en tegelijkertijd anderen af te troeven. Moet je een ”sino-expert” om aan die wijsheidjes te komen? Ik had ook sinologie moeten studeren dan, lekker makkelijk.
Interessante keuze voor die afbeelding trouwens, hm…wat voor motieven en subtiele boodschappen kunnen achter de keuze voor deze afbeelding verschuilen, vraagt men zich af….: ”chinezen als systeemslaven die allemaal zelfde eruit zien” misschien?? overduidelijke vooroordeel. Misschien is het een idee om chinezen gewoon als individuele personen te beschouwen ipv een exotische kudde waaruit je wollen proberen af te troggelen.