Chongqing: verborgen megastad in West-China

Ruim vijftien jaar geleden werkte ik in Shanghai. Daar hadden de mensen thuis in Nederland vaak wel van gehoord, maar ik moest toch geregeld uitleggen dat China nog eens heel groot ging worden, en dat Shanghai een wereldstad in opkomst was.

Eenmaal weer terug in China, nu in Chongqing, verbaast het me hoe onbekend China is gebleven. Dat het land er economisch toe doet is inmiddels wel doorgedrongen; dat het daar al lang niet meer bij blijft veel minder. En dat er ook buiten Shanghai, Beijing en Hong Kong veel gebeurt nog veel minder. Chongqing staat al jaren bekend als de grootste stad op aarde waar niemand ooit van heeft gehoord.

Heet en intimiderend

Het is natuurlijk ver weg en de ondoordringbare naam met die klanken waarin je steeds vastloopt helpt ook niet, dus misschien is die onbekendheid niet zo onverklaarbaar. Toch is er genoeg dat Chongqing interessant maakt. Niet voor niets is het de snelst groeiende toeristische bestemming ter wereld. Chinese toeristen hebben de stad ontdekt als hotspot. Letterlijk, want Chongqing heeft de naam één van de vier ovens van China te zijn, waar de hitte ’s zomers tussen de bergen blijft hangen en oploopt tot ruim boven de 40ºC. De lokalen hebben daar iets op gevonden met de fameuze dubbelgepeperde Chongqing hotpot (má​là ​huǒ​guō​), waarvan het zweet je uitbreekt zodat je wat afkoelt. En in de winter krijg je het warm van die pepers, dus volgens Chongqingers is hotpot eigenlijk altijd het juiste eten.

De skyline is intimiderend. Het stadscentrum ligt op een landtong, op de plek waar de Yangtze en de Jialing rivier samenvloeien. De ruimte is beperkt, dus alles wordt dicht tegen elkaar aan de hoogte in gebouwd. De wegen, viaducten en metrolijnen woekeren daar tussendoor, soms zelfs dwars door de gebouwen heen. Door alle waterdamp hangen er vaak dreigende wolken boven en tussen de steeds hoger reikende torens. Wie door de stad rijdt en in de mist de verschillende stadsdelen ziet zweven, bijeengehouden door talloze bruggen, heeft het idee in een sci fi-decor te zijn beland.

Indrukwekkende geschiedenis

Chongqing speelde verschillende malen een rol in de wereldgeschiedenis. De Mongoolse heerser Möngke stierf in 1259 terwijl hij probeerde dit gebied te veroveren, waarna het grote Mongoolse rijk uiteenviel in onderling strijdende delen, en Europa mogelijk een invasie werd bespaard.

Aan het eind van de 19e eeuw was Chongqing één van de laatste verdragshavens die de Qing-keizers gedwongen voor buitenlanders moesten openstellen. Dit overigens tot groot verdriet van de Europese handelaren en ambtenaren, die naar deze mistige uithoek werden gestuurd. Tijdens WOII was Chongqing bijna tien jaar de hoofdstad van China: diep in het binnenland, ver van de linies en vanwege de wolken moeilijk te vinden voor de Japanse bommenwerpers. De schuilkelders die toen in de rotsbodem werden uitgehakt worden nu nog als behuizing gebruikt door allerlei bedrijfjes.

Industriële en logistieke hub

Na de oorlog werd in Chongqing veel zware militaire industrie gevestigd, opnieuw vanwege de ligging in het binnenland, ver weg van de vijanden die China overal om zich heen zag. Ironisch genoeg probeert de stad die het eerst van afgelegenheid moest hebben zich nu opnieuw uit te vinden als logistiek centrum, als onderdeel van het Belt and Road initiatief dat onder veel meer West China moet ontwikkelen.

Chongqing ligt min of meer in het midden van China, aan de Yangtze, met een gloednieuwe luchthaven en goede spoor- en wegverbindingen, en probeert die positie uit te buiten. Inmiddels is er een rechtstreekse spoorverbinding naar Duisburg, net over de Nederlandse grens in Duitsland. Daarover worden onder andere auto-onderdelen en laptops vervoerd, als alternatief voor het transport per schip (langzamer) of per vliegtuig (duurder).

Nederlandse misdaadromans uit Chongqing

Sinds 2014 heeft Nederland een Consulaat-Generaal in Chongqing, gericht op handelsbevordering in West China (Chongqing, Sichuan, Shaanxi). De eerste diplomatieke Nederlandse post in Chongqing was echter de tijdelijke Nederlandse ambassade in WOII. De bekendste Nederlandse diplomaat hier was toen sinoloog Robert van Gulik. Hij had de tijd van zijn leven, zoals hij een collega vertelde: “Kijk wat de oorlog heeft gedaan; politici, geleerden, dichters, kalligrafen, koks en mooie vrouwen uit alle delen van China zijn allemaal hierheen gekomen. Van alles wat China te bieden heeft kun je hier genieten”.

Van Gulik stortte zich in zijn enige lange verblijf in China zowel in het intellectuele als in het uitgaansleven, onderhield contacten met triades, bestudeerde kalligrafie en Chinese luit, wist restaurants van alle verschillende Chinese keukens te vinden en ontmoette in Chongqing zijn Chinese vrouw. Na de oorlog werden zijn Rechter Tie-misdaadverhalen voor veel mensen buiten China de eerste kennismaking met de klassieke Chinese cultuur. De figuur van Rechter Tie, die Van Gulik uit oude Chinese teksten had gehaald, kwam via hem opnieuw de moderne Chinese populaire cultuur binnen. In Chongqing wordt de herinnering aan Van Gulik levend gehouden in het Three Gorges Museum: in de Van Gulikzaal is zijn werkkamer met bureau en andere attributen nagebouwd.

Alle foto’s bij dit artikel zijn gemaakt door Koen Sizoo.

Klik hier om het Nederlandse Consulaat-Generaal in Chongqing op LinkedIn te volgen.