Eén van de dingen die voor mij aantrekkelijk zijn aan het wonen en werken in China, is dat bedrijfsethiek en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) hier nog niet op orde zijn. Net zoals je een huis kunt kopen dat een ‘opknappertje’ is, vind ik het leuk om in mijn werk iets te renoveren en mooi te maken. Maar het is nogal wat om bij wijze van spreken als gastarbeider, als allochtoon een ander land binnen te komen wandelen, om je gastland vervolgens te vertellen dat het allemaal wat beter kan. Waar haal je de arrogantie vandaan?

MVO in een communistische maatschappij

China heeft een lange geschiedenis met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Laten we niet vergeten dat het land gestempeld is door het communisme, en dat het eerste doel van het communisme (heel, heel lang geleden) is om het werk van arbeiders en boeren beter en veiliger te maken. Dat zouden we tegenwoordig ‘fair trade’ of ‘decent jobs’ noemen. En dat zie je in China op straat en in staatsbedrijven: chauffeurs die voor de door de overheid gerunde busbedrijven werken, hebben warme en comfortabele werkuniformen waarmee ze de kou kunnen trotseren. Wie bij een staatsbedrijf werkt heeft recht op een 40-urige werkweek,  betaald zwangerschapsverlof, een ziektekostenverzekering en huursubsidie. Om maar een vergelijking te trekken: in Amerika is er geen betaald zwangerschapsverlof.

Dit is precies wat de Chinezen zelf doen als ze worden aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en de mensenrechtensituatie: ze verweren zich met het argument dat andere – zowel westerse als niet-westerse landen – precies hetzelfde doen, en dat niet alleen China die problemen heeft. En dat China zelf haar problemen aan wil pakken, en daarbij geen hulp en zeker geen kritiek van buiten nodig heeft.

Hoe kun je dan toch iets doen aan verantwoord ondernemen in China? Mijn top tips zijn:

  1. Geef als buitenlandse investeerder zelf het goede voorbeeld door het te doen. Confucius zei al dat we leren door te doen.  En dat kan op veel manieren, bijvoorbeeld door een veilig product te maken en af te zetten in China. Of door een veilige en schone fabriekshal neer te zetten die de lokale Chinese overheid aan het denken zet. Of door een goed personeelsontwikkelingsplan op te zetten voor je lokale Chinese medewerkers.
  2. Geef gerust ruimte voor Chinese cultuur en filosofie in het maken van een lokal MVO programma. Chinezen waarderen het erg als je hun waarden door laat werken in lokale business programma’s en strategieën.
  3. Geef gerust toe dat het westen het ook vaak fout heeft. En sterker nog, dat het westen het ook nog moet leren. Samen leerling zijn, dat betekent allebei de neuzen de goede kant op hebben, om gezamenlijk de goede, verantwoorde richting voor je bedrijf of joint venture te vinden.

MVO zit ‘m in kleine dingen

Verantwoord ondernemen is niet voorbehouden aan alleen grote bedrijven. Ik heb meerdere middelgrote of kleine bedrijven uit Nederland en Europa bezocht, die het qua MVO-prestaties prima doen in China. Het verschil zit ‘m meer in wat de beleving van MVO-prestaties voor sommige MKB’ers inhoudt, wat soms tot grappige gesprekken kan leiden.

Zo sprak ik een bedrijf dat zegt niets aan MVO doen, maar toch heel veel zaken prima op orde heeft. Dit omdat ze stevig hebben ingezet op een kwaliteitsverbetering en hun personeel willen vasthouden. Denk daarbij aan kleine dingen, zoals het belonen van personeel dat lange tijd op een veilige manier werkt, maar ook dit personeel de mogelijkheid bieden om een douche te nemen op het fabrieksterrein. Daarbij moet ik opmerken dat ik een Nederlandse manager hoorde zeggen dat dit eigenlijk niet was omdat hij het zo graag goed wilde regelen voor zijn werknemers, maar omdat hij vond dat zijn personeel zo stonk…

Dat is eigenlijk niet zo gek, als je jezelf bedenkt dat veel Chinese arbeiders thuis geen eigen badkamer hebben, maar vaak 2 Euro per wasbeurt betalen om zich te kunnen douchen in een openbare badruimte  buitenshuis. Alleen een teiltje water op je kamer tot je beschikking hebben, dat is niet makkelijk! Daarnaast is zelf je kleren met de hand wassen ook niet fijn. En omdat kleding ook kan stinken, heeft deze werkgever gelijk ook maar een wasmachine voor het bedrijf aangeschaft. Het resultaat:  fris ruikend personeel, dat niet meer verdiende dan bij de Chinese fabriek om te hoek, maar wel graag wilde blijven werken voor deze Nederlandse ondernemer. Minimale investeringskosten, maximaal resultaat.

Risico’s inschatten

Een nadeel van deze manier van werken is dat als je niet alle aspecten van MVO proactief voor je ziet, waardoor je bepaalde kansen en gevaren mist. In de Nederlandse VGWM-maatregelen (veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu) staat dat je niet alleen een logboek bij dient te houden van ongelukken binnen het bedrijf, maar ook van bijna- ongelukken (ongevallen). Dat laatste is erg belangrijk, omdat er gemakkelijk ongemerkt een aantal ongevallen plaats kan vinden voordat er een groot ongeluk gebeurt. En zo’n logboek was in deze fabriek niet aanwezig.

Aanvankelijk ontkende de manager dat er ongevallen voorkwamen in zijn fabriek. Nooit iets gebeurd. Maar terwijl we door de fabriek liepen zag ik rollend materieel, slijptollen, branders etc. Enfin, je kent het wel… en als je dan denkt aan de Chinese manier van risico’s inschatten, leek het me sterk dat er nooit iets gebeurd was. Al pratende kwam deze manager er toch achter dat er wel een aantal akkefietjes met een stanleymes waren voorgevallen, en oh ja, daar was een keer iemand even voor naar het ziekenhuis geweest. Verder gaf hij aan dat er ook wel eens materiaal kapot was gegaan, en zo kwamen er meer dingen naar voren. Een logboek en personeel dat weet hoe het met incidenten om dient te gaan heeft dan toch zo zijn voordelen!

Dit is slechts één buitenlandse bedrijfsmanager in China die overtuigd is geraakt van maatschappelijk verantwoord ondernemen als manier om zijn bedrijf te verbeteren. Maar hoe zit het met die andere 299.000 buitenlandse bedrijven?