Dit is mijn 50e artikel voor China2025.nl. En dit jubileum wilde ik graag gebruiken om antwoord te geven op de vraag die ik regelmatig gesteld krijg na het geven van presentaties over China: ‘Wat mis je nu het meest aan China?’.
In de afgelopen 49 artikelen heb ik uitvoerig verteld over zaken in China die me fascineren (e-commerce, social media, de taal en diverse culturele gebruiken) en waar ik me ernstig zorgen over maak (voedselveiligheid, corruptie, milieuvervuiling, censuur). De combinatie van deze tegenstrijdige gevoelens heeft ook geleid tot de subtitel van mijn bundel China Talk 2 : Vernieuwing en verval in het moderne China, waar mijn eerste 28 artikelen voor China2025.nl in verzameld zijn (hier gratis te downloaden).
De twee jaren die ik in China heb gewoond waren jaren vol fantastische ervaringen en enorme frustraties. De frustraties waren vooral gerelateerd aan hoe moeizaam sommige dingen verliepen en het gebrek aan voldoening in het werk als internationaal vrijwilliger, hoewel ik in het laatste half jaar dat ik in Xi’an verbleef ook steeds meer moeite kreeg met de vreselijke smog en de impact die het op mijn leven had. Terug in Nederland merkte ik al snel dat China me niet losliet. Het is in al zijn aspecten een te fascinerend land om zomaar achter me te laten. Nog elke dag lees ik gemiddeld twee uur aan nieuws en boeken over China en nog elke twee weken schrijf ik een artikel. De vraag wat ik dan het meeste mis is dus een terechte.
Sociaal leven
Allereerst is het natuurlijk de rijkdom van de Chinese cultuur, van het eten tot de geschiedenis, van taal tot gebruiken. Er is zoveel over te lezen, te ervaren en te ontdekken dat China een hobby voor het leven kan zijn. Maar eigenlijk had ik in China helemaal niet zoveel tijd voor hobby’s. Ik had er twee groepen vrienden waar ik veel tijd mee doorbracht. Onder hen waren niet-Chinezen uit Brazilië, Iran, Kazachstan, Australië, Nederland, Groot Britannië en de Verenigde Staten. Maar ook Chinezen, waaronder mijn twee tolken, en een aantal dames tussen 20 en 35 jaar oud. ‘Waarom weinig tot geen mannelijke Chinese vrienden?’, zul je je misschien afvragen. In kleinere steden als Xi’an, ver verwijderd van het oosten van China, zijn het vaak de vrouwen die goed Engels spreken en heb je met het mannelijke geslacht een flinke taalbarrière. Daarnaast heb ik maar weinig Chinese mannen ontmoet waarmee ik een klik had. Ze waren altijd te verlegen, te onvolwassen of te macho.
In een Chinese stad leef je meestal op een paar vierkante meter, vooral wanneer je je als vrijwilliger geen scooter kunt veroorloven. Mijn leven speelde zich af binnen een gebied van ongeveer 8 bij 5 kilometer. Hoewel overvol is het openbaar vervoer in China zo fijnmazig, met vaak 10 of meer buslijnen per halte die elke 5-15 minuten langskomen, dat het redelijk makkelijk is om binnen zo’n gebied ergens te komen zonder veel te hoeven lopen of vaak over te hoeven stappen.
KTV
Gezien het uitstekende eten tegen lage prijzen was het financieel vaak niet interessant om thuis te koken. En het sociale leven in China vindt vooral plaats tijdens het eten. In Nederland hebben we allemaal een druk leven. Werken, woon-werkverkeer, thuis eten, sporten… vaak heb je geen energie meer over als je eindelijk ’s avonds aan de koffie zit en zo wel dan zijn onze agenda’s overvol. Als we hier een afspraak willen maken moeten de agenda’s langs elkaar gelegd worden en hebben we met een beetje mazzel over een maand misschien tijd. In China begint het sociale leven echter op het moment dat je op het werk de deur achter je dichttrekt. De combinatie van korte afstanden naar je vrienden en lage kosten van uiteten resulteerde er bijna altijd in dat er gedurende de dag iemand belde met de vraag ‘waar spreken we vanavond af?’. En als we niet bijeen kwamen om een nieuw restaurant te proberen dan gingen we wel barbecueën op straat (een populaire tijdsbesteding in China) of samen zingen in KTV (karaoke TV). De spontaniteit en de ruimte voor een intensiever sociaal leven is een van de aspecten van China die ik erg mis.
Niet alleen het gemak en het sociale aspect van uiteten, maar ook het eten zelf is iets dat iedereen die ooit in China heeft gewoond zal missen. Van de jian bing guo zi (gevulde pannenkoek) als ontbijt tot de grenzeloze variëteit aan specialiteiten uit Sichuan, Xinjiang, Hunan, Dongbei… noem maar op. Het aantal fatsoenlijke Sichuan restaurants in Nederland is op één hand te tellen en als je een authentiek Chinees retaurant vindt is de keuken zelden anders dan Kantonees.
Avontuur
Mijn Chinese vrouw geniet van de relatieve rust in Nederland. Wat ik zelfs mis is de hectiek van China. De ‘hustle and bustle’ van het leven in de dorpjes binnen de steden. Het avontuurlijke van buitenlander zijn in een land dat je maar gedeeltelijk begrijpt. Het reizen met lokaal openbaar vervoer en andere zaken waarbij je balanceert tussen verwondering en frustratie om het voordringen en het gebrek aan wederzijds respect en aan eerlijkheid. Waarbij een nieuwe ‘Bad China Day’ op de loer ligt en overdaad aan ‘mei ban fa’ (‘niks aan te doen’) – de slogan van Chinese onwil of bureaucratie – je bijna over het randje duwt en door het lint laat gaan.
Kraanwater
Maar elke keer als ik China, en met name Xi’an, Beijing, Datong en Chongqing, weer bezoek voelt het toch een beetje als thuiskomen. In China zit elke dag vol verrassingen. Positief en negatief. Soms is het een oude man die zijn loopneus leegsnuit over je broek, net als je langs hem loopt. Soms is het de kleine overwinning als je weer wat nieuwe Chinese tekens hebt geleerd en er een stukje van de wereld om je heen betekenis krijgt. Soms is het je appartment dat bij thuiskomst gevuld is met rook, het warme water dat 2 weken afgesloten wordt of het kraanwater dat opeens op caffè latte lijkt. Maar al deze belevenissen houden het spannend en maken elke dag in China tot een klein avontuur.
China2025.nl-lezers die in China hebben gewoond… wat missen jullie?
Ik ben sinoloog, oude stempel, al meer dan 30 jaar leef, werk en woon ik een groot deel van mijn tijd in China. Ik lees telkens met veel plezier de ChinaTalk artikelen van Ed en deze vind ik simpel maar oh zo mooi. De zware last van de taalbarrière heb ik niet, maar ik kan mezelf goed terugvinden in de vraagstelling “wat mis ik het meest aan China?” Na al die jaren wordt het antwoord op die vraag voor mij alsmaar duidelijker. China is een waardig alternatief of beter gesteld: vult de morele, sociale gaatjes die hier in onze westerse maatschappij nadrukkelijk aanwezig zijn de laatste tijd. Vaak zeggen mijn Chinese collega’s: neem “het goede” van het westen en vul dit aan met het goede van het oosten, lees China in mijn geval. Wat met “het slechte” gedaan moet worden, daar kwam geen antwoord op. Maar dat gevoel heb ik toch zeer concreet af en toe, in China vind ik vaak een oplossing voor het ongemak van het westen en in het westen vind ik vaak een oplossing voor de ongemakken in China. Een verrijking….en daar ben ik constant naar op zoek en mis dit het meest aan China wanneer ik hier ben.
-“In Nederland hebben we allemaal een druk leven”.
Hoezo?
-“…vaak heb je geen energie meer over als je eindelijk ’s avonds aan de koffie zit…”
Een China-geïnteresseerde zit ’s avonds niet aan de koffie maar aan de (Chinese) thee.