Strikt, veel te streng en onmenselijk. Zo denken veel mensen over het éénkindbeleid dat in China in de jaren 80 en 90 van kracht was. Hoewel bijna iedereen wel gehoord heeft van de gruwelijke en harde omstandigheden, blijft het lastig er daadwerkelijk een voorstelling van te maken. Karoline Kan laat zien hoe dit beleid een concreet onderdeel van haar leven vormt in het boek Under Red Skies.

Kan, een Chinese schrijfster en journalist geboren in 1989, is een direct ‘resultaat’ van dit Chinese beleid. Haar moeder riskeerde, in letterlijke zin, haar leven voor haar geboorte. Ze had al een zoon, en in die tijd was het enkel toegestaan een tweede kind te krijgen als het eerste een dochter was. Kan beschrijft dat haar moeder haar perse wilde houden omdat ze graag een dochter wilde. Op ingenieuze wijze, en met samenwerking van haar extreem volgzame man, weet ze haar daadwerkelijk op aarde te zetten.

Hoewel ze dus gewenst was, zegt Kan toch duidelijk te merken een andere status te hebben. “Ik was me altijd ervan bewust dat ik een apart geval was.

“Omdat ik opgroeide in de jaren dat het éénkindbeleid het sterkst werd doorgevoerd, vond ik het erg moeilijk om te negeren dat ik een tweede kind was. Hoewel het me jaren kostte om het te begrijpen, was ik er altijd gevoelig voor hoe mensen naar me verwezen als ‘de tweede’. Als ik mensen mij ‘de tweede’ hoorde noemen, draaide ik mijn hoofd van hen af en deed alsof ik niet wist waar ze het over hadden. Hoe aardig ze daarna ook waren, ik vond ze niet leuk.”

Overzicht van de Chinese geschiedenis

Auteur Karoline Kan

Kan beschrijft haar levensverhaal in chronologische volgorde. Zo combineert ze verhalen van haar familieleden en vrienden met de grotere gebeurtenissen in de Chinese geschiedenis. Ze begint met haar jeugd op het platteland, in een klein dorp met een paar huizen aan een zandweg. Vervolgens beschrijft ze hoe haar ouders, vooral haar moeder, ernaar streefden hun kinderen een beter leven te geven. Via verhuizingen naar grotere steden, en haar universitaire studie in Beijing, schetst ze tegelijkertijd de ontwikkelingen die in China in de jaren 90 plaatsvonden.

Een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de geschiedenis die haar bezighoudt, zijn de protesten op 4 juni 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede. Vanaf haar jeugd, als ze mensen hoort fluisteren over deze protesten, is ze zoekende naar antwoorden wat er daadwerkelijk gebeurd is. De uiteindelijke waarheid heeft een grote impact op haar.

“Ik ontdekte foto’s en video’s van studenten die protesteerden voor het Plein van de Hemelse Vrede, met spandoeken als “Vrijheid of de Dood” en “Democratie Redt China” erop. (…) Ik leerde dat veel demonstranten nog steeds in de gevangenis zaten, verbannen waren, of gestorven. Ik huilde terwijl ik soldaten van mijn land hun landgenoten zag vermoorden, op orders van onze overheid. (…) Plotseling stortte China voor mij ineen. Ik begreep niet langer wat ik voor me zag. Ik kon niet geloven in wat ik tijdens mijn opvoeding had moeten geloven.”

Ontmoeting met het Westen in persoon en geschrift

Haar zoektocht naar haar identiteit is ook zichtbaar in Kan’s interacties met het Westen. In haar eerste baantje als redacteur bij That’s Beijing, maar ook vooral in haar liefdesleven. Kan beschrijft gedetailleerd en met groot gevoel wat voor onzekerheden en culturele verschillen blootgelegd worden in haar relaties met westerse mannen. Een treffend stuk is als ze haar familie en vriend uitgebreid instrueert voor hun eerste ontmoeting.

“Weken voor ons bezoek begon ik ‘trainingen’ te geven aan Christian en mijn ouders, die nog nooit een buitenlander hadden ontmoet.

Ik waarschuwde mijn ouders: “Vraag hem niet naar zijn salaris of hoeveel er op de spaarrekening van zijn ouders staat. Staar niet de hele tijd naar hem alsof hij een dier in de dierentuin is. Als je hem in detail wilt bekijken, zal ik jullie zijn foto sturen. Als hij genoeg eten heeft gehad, dring dan niet bij hem aan dat hij meer moet eten.”

En ik zei tegen Yunxiang in het bijzonder, “Dwing Christian niet teveel baijiu te drinken. Als hij zegt dat hij niet meer wil, bedoelt hij dat ook.”

(…)

Ik waarschuwde Christian: “Wees alsjeblieft voorbereid; ze zullen je ongemakkelijke vragen stellen.”

“Oké, geen probleem.”

“En ik hoop dat je het niet erg vindt dat ze vragen wanneer je van plan bent een appartement voor ons te kopen, de trouwdatum en andere gekke zaken.”

Christian was voorbereid, mijn familie was voorbereid, maar ik was nerveus.”

Goed, maar bevooroordeeld overzicht

Het boek van Kan biedt een persoonlijk perspectief op de Chinese geschiedenis en hoe de verhouding van jongere Chinezen ten opzichte van het Westen is ontstaan. Voor lezers die relatief onbekend zijn met China, is het toegankelijk en aantrekkelijk geschreven. Tegelijkertijd is het duidelijk een persoonlijke geschiedenis, en daardoor wel bevooroordeeld qua invalshoek op bepaalde gebeurtenissen. Maar de veerkracht en authenticiteit komen des te beter naar voren en maken dit een goed boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de individuele impact van een collectief beleid.

Under Red Skies – The Life and Times of a Chinese Millennial, Karoline Kan, Hurst Publishers mei 2019, e-book €14,99, hardcover €23,99, ISBN 9781787381759.