Jingpo landschapChina is al geen rechtsstaat, maar op het platteland is gerechtelijke bijstand al helemaal ver te zoeken. Bij ons in de Jingpo-dorpen komt daar nog bij dat Oom Agent weliswaar te vriend wordt gehouden maar bij misdrijven liever niet wordt ingeschakeld. Van oudsher regelen de Jingpo hun dingen liever zelf. Ieder huisje heeft zijn kruisje en bij ons al helemaal. Maakt dat murw of schept dat meer verbondenheid?

“Wilma”, zo noem ik haar maar even, is een meisje van nog geen twintig. Ze praat een beetje langzaam en heeft waarschijnlijk geen al te hoog IQtje, is goudeerlijk en veel te goed. Een gemakkelijke prooi voor een netwerk vrouwenhandelaren, zelf ook Jingpo-vrouwen, uit verschillende dorpen in onze eigen streek. Zij verleidden Wilma tot het nemen van een baantje in de grote stad en daarna een reis naar het verre Guangdong, voor een zogenaamd nog beter baantje en waar ze – wie weet! – ook nog een geschikte man tegen het lijf zou lopen. Voor haar ouders hield Wilma dit mooie plan geheim, want eigenlijk mocht ze niet.

Er was sprake van verkrachting en doorgespeeld worden tussen potentiële kopers. Wilma kwam in een reuze armoedig dorpje in Henan terecht, waar ze door haar koper en diens familie nagenoeg als slaaf werd gebruikt, ook toen ze zwanger was. Ze zag een paar keer kans stiekem naar haar familie thuis te bellen en aan de hand van de telefoonnummers wist mijn vrouw Li Yang naam en adres te achterhalen van de koper. Uiteindelijk heeft Wilma’s oudere zus – op ongelofelijk heldhaftige wijze! – haar helpen ontsnappen en zodoende is ze nu weer veilig thuis. Haar dochtertje zal ze wel nooit meer zien.

Nachtelijke zittingen met het dorpshoofd

Wilma komt inmiddels vaak bij ons over de vloer. Ze kan hier lezen en tekenen en krijgt betaald voor wat licht huishoudelijk werk, wat ze graag doet. Ze praat met ons over allerlei dingen en wij verlenen een soort van psychologische bijstand. Ze heeft lichamelijke klachten, is geestelijk wat labiel maar verder eigenlijk opvallend goedgemutst.

Pas toen Wilma thuis was durfde ze te vertellen dat het een dorpsgenote was die haar destijds tot die gevaarlijke reis had overgehaald. Een buurvrouw die maandenlang vrijwel dagelijks bij Wilma’s ouders haar bezorgdheid was komen veinzen. Ik noem haar “mevrouw Spijker”.

Iedereen weet dat de politie hier niet deugt, dus die wordt pas ingeschakeld als het echt niet anders kan. De dorpsgenoten komen bij grote aangelegenheden doorgaans liever zelf bijeen, om zaken uit te pluizen, elkaar wijze raad te geven en oplossingen te bedenken. Dit gebeurt dan meestal ’s avonds laat, als de landarbeid gedaan is, de varkens zijn gevoerd en het late avondeten is gegeten.

Jingpo vuurTwee lange zittingen waren het, tot diep in de nacht, en beide heb ik bijgewoond, in het huis van Spijker. Ik heb geen foto’s kunnen maken, maar het waren mooie beelden: van de mij inmiddels zo vertrouwde mede-dorpelingen, zittend op de matten in hun dikke jassen en met blote voeten – het waren de koudste nachten van het jaar – een grote verzameling slippers voor de drempel uitgestald, en vooral van de schaduwen op hun scherp omlijnde gezichten, in het schaarse licht van een gelig peertje en de gloed van smeulende vuurtjes op de vloer. Li Yang en ik waren eerst bang dat deze zaak met de mantel der liefde bedekt zou worden, vooral omdat Wilma zich zo slecht verweren kan en de verdachten – de domheid veinzende Spijker en haar zoetgevooisde handlangster uit een ander dorp – geen millimeter toegaven. Maar de dorpelingen stonden achter Wilma. Doorslaggevend waren de woorden van het dorpshoofd, ruimschoots na middernacht, die de bewijzen systematisch recapituleerde en erop wees dat vrouwenhandel als een zware misdaad geldt, waarvoor lange gevangenisstraffen staan. Het oordeel was dat er een schadevergoeding zou moeten worden betaald van 60.000 Yuan (7000 Euro). Spijker weigerde te ondertekenen

Toch naar de politie

Li Yang en ik hebben de slachtoffers verder geholpen met allerlei adviezen en met het opstellen en uittypen van de officiële aanklacht. Er moest hoe dan ook iets gebeuren om dat eindeloze ontkennen van de verdachten te doorbreken, zodat het slachtoffer en haar familie weer met opgeheven hoofd aan het dorpsgebeuren deel zouden kunnen nemen. Wetende dat de politie alleen “toehapt” als er geld te halen valt. Overigens, op het platteland wordt dit soort gevallen gewoonlijk niet behandeld volgens het strafrecht, maar als zijnde een willekeurige burgerlijke aangelegenheid. Gewoonweg omdat vrouwenhandel te vaak voorkomt. Daar valt weinig aan te doen.

Li Yang is meegegaan naar het politiebureau van onze county, met resultaat. Je zou het haast een “deal” kunnen noemen. Enkele dagen later kwamen een soort gerechtelijke onderhandelaar, een politieagent en nog een aantal lokale bestuurders naar ons gemeentehuis voor een officiële bespreking. Spijker werd voor de keuze gesteld: ofwel zij betaalde die schadevergoeding, ofwel de politie kwam in actie en ze werd volgens het strafrecht aangepakt. Wilma ontvangt dan geen schadevergoeding, maar Spijker wel een lange celstaf.

Spijker zweeg tot het eind toe en wekte extra ergernis met urenlang gepeuter en gestaar. Verscheidene dorpelingen gaven haar luid te kennen dat dit haar allerlaatste kans was! Ze zette weliswaar op het allerlaatste moment haar vingerafdruk onder die verklaring tot schadevergoeding, maar dat blijkt achteraf slechts een schijnbeweging te zijn geweest. Hoe opgelucht waren wij allemaal nog die middag! We gingen (zonder Spijker) samen lunchen en er werden veel grapjes over en weer gemaakt. Maar nu, twee maanden later, doet Spijker nog steeds of er niets gebeurd is en heeft zelfs haar oude levenslust weer hervonden.

Verzwegen fenomeen

Ik hoop u later te kunnen vertellen hoe dit afloopt. De bal ligt nu dus weer bij Wilma en haar familie en het begint een beetje lang te duren… Zodra zij naar de politie gaan treedt het gerechtelijke proces in werking. Schadevergoeding zit er dus niet meer in. Maar allicht wordt gelijk het hele netwerk vrouwenhandelaren dan opgepakt, waardoor hopelijk nieuwe slachtoffers worden voorkomen.

Voor ons was deze ervaring ook een eye-opener van een andere aard. Wij wisten dat veel Jingpo-vrouwen hun gezin achter hebben gelaten, uit wanhoop door de uitzichtloze drugsverslaving van hun mannen (of omdat die aan een overdosis of aids overleden waren) om dan in de verre provincies Henan of Shandong te hertrouwen, de kinderen aan de hoede van familie overlatend. Henan en Shandong zijn typische macho-provincies, waar een groot tekort aan vrouwen heerst omdat dochters ongewenst zijn. Dit trans-provinciale verschijnsel is al zo’n twintig jaar aan de gang en vrijwel elke Jingpo-familie heeft ermee te maken. Plotseling ontdekten wij een dimensie hieraan waar wij nooit aan hadden gedacht en die doorgaans wordt verzwegen: vaak moet het hier ook om vormen van vrouwenhandel zijn gegaan. Zo merk je dus weer hoeveel er onderhuids gaande is bij onze streekgenoten!