Afgelopen zondag 8 mei werd John Lee gekozen als nieuwe Chief Executive van Hong Kong. Dat hij het zou worden stond allang vast: hij was de enige kandidaat en werd gekozen door een kiescommissie die bestond uit vooraf geselecteerde vertegenwoordigers van de samenleving. Zo is dat in Hong Kong eigenlijk altijd gegaan, onder het Britse bewind en vanaf de ‘overdracht’ in 1997.

Maar bij al die besloten verkiezingen, in het verleden met meestal drie goedgekeurde kandidaten, werd geprotesteerd. Massaal klonk steeds opnieuw de roep om algemeen kiesrecht.  In 2014 leidde dat protest tot een maandenlange bezetting van Hong Kong’s  financieel-economisch hart. Het aantreden van mevrouw Carrie Lam als Chief Executive in 2017 gaf de prodemocratische beweging opnieuw redenen tot protest.

Democratie onder druk, maar toch…

In juni 2019 sloeg de vlam écht in de pan en leidde het ongenoegen over het overheidsbeleid tot zeer massale demonstraties – met tot meer dan een miljoen deelnemers – tegen de toenemende invloed van China in de stad. Toen bij deelraadsverkiezingen eind 2019 door de prodemocratische partijen een klinkende overwinning behaald werd, was voor Beijing de maat vol: in maart 2020 kwamen er hervormingen van het kiesstelsel en op 1 juli 2020 werd de veiligheidswet ingevoerd die iedere vorm van oppositie als staatsvijandig en dus strafbaar verklaarde.

Sindsdien zijn democratische waarden onder druk komen te staan en worden burgervrijheden ingeperkt: in de LegCo, het parlement van Hong Kong, zitten – dankzij een ballotagecommissie – alleen nog maar pro-Beijing patriotten. ‘China-onvriendelijke’ politieke partijen werden verboden, de rechtspraak is niet meer 100% onafhankelijk en de vrijheid van meningsuiting neemt drastisch af. Onafhankelijke nieuwssites werden uit de lucht gehaald en de stad is gezakt van plek 80 naar 148  op de lijst van persvrijheid (met China op plek 175 van de 177).

Met de ‘verkiezing’ van John Lee is de democratie in Hongkong nog verder weggezakt, stelde de EU-buitenland chef Josep Borrell, maar Hongkong is nog altijd deel van een land met twee systemen. Vanuit China wordt er heel anders tegen Hongkong aangekeken dan vanuit Europa. In Hong Kong is er een parlement – al zitten er alleen patriotten in – en zijn er verkiezingen – ook al is er maar één kandidaat – er is een vorm van min of meer onafhankelijke rechtspraak en er is ruimte voor vrije pers, ook al wordt die steeds kleiner. In China is dat alles er niet.

Dat maakt dat gerichte aandacht voor Hong Kong van groot belang blijft, hoe beperkt de democratische waarden van bestuur, wetgeving en rechtspraak ook zijn.

Oog blijven houden voor Hong Kong

In de Hong Kongse samenleving is ook het maatschappelijk middenveld prominent aanwezig, Hong Kong is géén eenpartijstaat, kerken en andere niet-gouvernementele organisaties spelen een sleutelrol in onder meer onderwijs, gezondheidszorg en sociale dienstverlening.

De aanhouding van de 90-jarige kardinaal Joseph Lee nog geen week na de verkiezing van John Lee als Chief Executive, betekent opnieuw een dieptepunt voor de democratie in Hong Kong. Maar toch; minder vrijheid op straat kan ook betekenen dat er meer vrijheid komt in het bestuur. Daarbij zouden liberale democratieën een rol kunnen spelen.  Met het ‘opgeven’ van hoop op een democratischer Hong Kong zijn de mensen in de stad niet gebaat. Wij hier in Europa staan immers voor dezelfde waarden als zij: vrijheid en democratie.

Daar zullen zij ons op blijven aanspreken. En er is nog een reden om de ontwikkelingen n Hong Kong te blijven volgen.

Het soort democratie dat nu in Hong Kong wordt ingevoerd, is het soort democratie dat Xi Jinping graag uitvoert als interessant alternatief voor de huidige liberale democratieën. Want dat die niet optimaal functioneren, valt net te ontkennen. Niet alleen biedt het systeem de mogelijkheid mensen als Trump en Bolsonaro democratisch te kiezen, ook van binnenuit worden de traditionele democratieën uitgehold, onder meer door het toenemend gebrek aan de noodzakelijke checks and balances.

Laten we dus ook kritisch naar onze eigen democratie kijken, en oog blijven houden voor wat er in Hong Kong gebeurt.