Vrijdag 11 juli is Wereld Bevolkingsdag. China heeft met 1,35 miljard inwoners de grootste bevolking ter wereld. Maar dat duurt niet lang meer.
Het afgelopen jaar heb ik gastcolleges gegeven in Breda, Amsterdam en Leiden. De dames en heren studenten weten doorgaans niet veel van China. Maar één ding noemen ze allemaal: China is het land met de meeste inwoners ter wereld.
En dat klopt. Hoeveel het er precies zijn is ook voor de Chinese autoriteiten een vraag. Het statistiekbureau houdt iedere tien jaar een volkstelling en tweejaarlijks een steekproef om de demografische ontwikkeling te meten. Maar door gebrek aan een betrouwbare burgerlijke stand, ontbreken exacte cijfers. Het statistiekbureau claimt dat zijn cijfers minder dan een procent van de werkelijkheid afwijken. Maar het Chinese statistiekbureau heeft internationaal geen solide reputatie.
Volgens de laatste volkstelling had China op 1 november 2010 om middernacht 1.339.724.852 inwoners. Daarvan is 51,27 procent man en 48,73 procent vrouw. Dat betekent dat er op iedere 100 vrouwen 105 mannen zijn. In de periode 2000-2010 is de man-vrouwverhouding iets minder scheef geworden.
Bescheiden bevolkingsgroei
Sinds de telling in 2000 zijn er 73.899.804 inwoners bijgekomen. Dat betekent dat de Chinese bevolking jaarlijks met 0,57 procent is gegroeid. Dat is een bescheiden groei; op de wereldranglijst goed voor een 159ste plaats, vergelijkbaar met veel ontwikkelde landen. Er wonen een kleine 600.000 buitenlanders in China en nog eens 425.000 burgers uit Hong Kong, Macau en Taiwan, die door het statistiekbureau als Chinees worden geteld.
De overgrote meerderheid is Han-Chinees: 91,51 procent. Toch groeit de groep van de 55 etnische minderheden iets sneller dan het aantal Han-Chinezen. De grootste etnische groepen zijn de Zhuang (16,9 miljoen), Hui (10,5), Manchu (10,3) en Oeigoeren (10 miljoen).
Er zijn 401.517.330 huishoudens gemeten bestaande uit gemiddeld 3,1 personen. Tien jaar geleden waren dat nog gemiddeld 3,44 personen. Die afname is vooral te wijten aan het verdwijnen van het traditionele gezin, waarbij de ouders in huis worden genomen.
Met een bescheiden bevolkingsgroei is het onwaarschijnlijk dat China het grootste land ter wereld blijft. Volgens cijfers van de Verenigde Naties zullen zowel China als India in 2028 1,45 miljard inwoners hebben. Daarna daalt het inwonertal van China, terwijl dat van India doorgroeit.
De totale wereldbevolking zal van 7,2 miljard mensen nu uitgroeien tot 9,6 miljard aardbewoners in 2050. De bevolking van ontwikkelde landen zal min of meer gelijk blijven, terwijl de bevolkingsomvang van de 49 minst ontwikkelde landen zal verdubbelen tot 1,8 miljard mensen in 2050, verwacht de VN. Nigeria is een van de snelst groeiende landen ter wereld en kan bij ongewijzigd beleid eind deze eeuw als derde land ter wereld ook een miljard inwoners hebben.
Eenkindpolitiek succesvol
De Chinese bevolkingsopbouw wordt sterk beïnvloed door de eenkindpolitiek. Dit heeft een enorme rem op de bevolkingsgroei gezet en heeft als ongewenst bijeffect gehad dat ouders gingen sturen op het geslacht van hun enig kind. Dit is een belangrijke reden dat China momenteel met een sterke vergijzing te kampen heeft (ook is de gemiddelde levensverwachting gestegen).
Veel mensen in het westen zien de Chinese gezinsplanning als een grote inbreuk op het privéleven. Toch is de eenkindpolitiek in veel opzichten een succes. Het heeft de succesvolle bestrijding van armoede en honger mogelijk gemaakt en ook de investeringen in onderwijs en zorg hebben alleen effect gehad doordat de Chinese bevolking slechts gematigd is gegroeid.
Al jarenlang worden de regels van de bevolkingspolitiek stukje bij beetje versoepeld. De communistische partij heeft vorig jaar bepaald dat ouderparen waarvan een van beide partners enig kind is voortaan twee kinderen mogen krijgen. Gezien het feit dat de eenkindpolitiek in 1979 is ingevoerd, zijn er nu veel jonge koppels die daarvan gebruik kunnen maken. Toch verwachten demografen geen geboortegolf; veel Chinezen stellen vinden een klein gezin prima.
Ook in dat opzicht is China een modern land geworden.
De Reis door China in 48 Dagen gaat verder op maandag 28 juli: de Internationale Dag van Natuurbescherming.
Veel gezinnen kunnen een tweede kind, zelfs al zouden ze het willen, niet eens betalen. De kosten voor het leven in de steden rijzen de pan uit (vooral onroerend goed) en veel ouders kiezen er liever voor één kind een goede (dure) opleiding te geven dan twee een matige.
Dat het eenkindsbeleid een succes is lijkt een feit. De vraag is echter of er geen ander beleid mogelijk was geweest dat hetzelfde effect had. In het westen zijn gezinnen ook kleiner geworden naarmate de welvaart groeide.
Wat betreft de nadelige gevolgen van de eenkindspolitiek, neem de scheve balans tussen mannen en vrouwen. De verwachting is dat die scheve balans voor behoorlijke sociale problemen gaat zorgen. Landen met een groot verschil in percentage mannen en vrouwen zijn over het algemeen agressiever en crimineler. Ook de enorme vergrijzing die in de komende decennia gaat optreden is een enorm probleem; China wordt oud voordat het rijk is.
Ed