Het gezin als hoeksteen van de samenleving. Zeg je dit in China, dan zal iedere Chinees duidelijke ideeën hebben over hoe deze steen er moet uitzien. Dat wil zeggen, een vrouw op de juiste leeftijd, met de juiste man, getrouwd, en op het juiste moment een kind. Want een vrouw alleen, zonder gezin, daar kunnen geen ouders en samenleving op bouwen.

Zogenaamde ‘overgebleven vrouwen’, leftover women is de bekende term, krijgen de afgelopen jaren veel aandacht. Uiteraard spreek deze term alleen al tot de verbeelding. Waarom zijn het net de vrouwen die overblijven, als er de afgelopen jaren een overschot is gecreëerd van 20 miljoen mannen? De éénkindpolitiek zorgde er bovendien voor dat ongeveer 30 miljoen meisjes niet geboren werden.

Wat betekent dit voor de meisjes die nu wel geboren zijn? Hoe verschillen hun normen en waarden met die van hun ouders? Op welke manier gaan ouders en de samenleving met hen om, vooral de dames die ‘klaar’ zijn voor het huwelijk? Het nieuwste boek van Roseann Lake gaat over zulke vragen. Haar boek Leftover in China, The Women Shaping The World’s Next Superpower, schetst de Chinese dames op het hobbelige pad der liefde.

Overzichtsschets met iets teveel pakkende spreekwoorden

Als een mengeling van persoonlijke verhalen, anekdotes, verkorte interviews en recente statistieken komen veel verschillende zaken in het boek aan het woord. Hoewel dit een rijkheid aan opinies en personages oplevert, mist het boek hierdoor ook een duidelijke richting. De analyse blijft teveel op de oppervlakte om meer ruimte te geven aan anekdotes en persoonlijke verhalen.

Auteur Roseann Lake

Ieder hoofdstuk begint met een (Chinees) spreekwoord of een quote en de meeste zetten goed de toon van wat er gaat komen. “Het levert meer op om ganzen te hebben dan dochters”, of “Vrouwen met een hoge intelligentie sterven vroeg”, en “Mannen zoeken naar vrouwen die niet meer bestaan, en vrouwen zoeken naar mannen die nog niet bestaan”. Sommige lijken vooral de traditionele beeldvorming te benadrukken en hebben niet een directe link met de inhoud van een hoofdstuk.

Uiteraard is er een daadwerkelijk verschil tussen de behandeling van man en vrouw, ook in het huidige China. Maar door er aan het begin van ieder hoofdstuk zo op te hameren, wordt het haast karikaturaal. Gezegdes en spreekwoorden zijn van nature geschikt om een contrast neer te zetten. Het is begrijpelijk dat Lake de paradox van de Chinese samenleving, modern en traditioneel, open en gesloten tegelijk, probeert te vangen. Door dit echter aan het begin van ieder hoofdstuk zo te vermelden, wordt het meer een spelletje traditioneel gedachtengoed verwoorden.

Interessante verhalen en intrigerende vrouwen

Gelukkig zijn alle verhalen van de vrouwen zelf herkenbaar, realistisch en inzichtelijk. Uiteraard komen ouder-kind relaties, vooral tussen moeder en dochter, uitgebreid aan bod. Dit gaat verder dan enkel de koppelende of naar-het-park-gaan-om-een-partner-te-vinden ouder. Lake beschrijft sommige conversaties zoals die letterlijk plaatsvonden. Gesprekken die een zeker absurdisme lijken op te roepen, zeker vanuit een Nederlandse visie.

Neem bijvoorbeeld het telefoongesprek tussen de 28-jarige Zhang Mei en haar moeder, die een duidelijk doel voor ogen heeft:

Zhang Mei: Hoe gaat het nu met papa’s allergieën? Voelt hij zich weer wat beter?

Zhang Mei’s moeder: Het gaat prima, je hoeft je over hem geen zorgen te maken. Wij maken ons meer zorgen over jou. We zouden graag willen dat je een vriend mee naar huis neemt voor Chinees Nieuwjaar.

ZM: Mama, Chinees Nieuwjaar is over twee maanden. Waar moet ik zo snel iemand vinden?

ZMM: Het maakt ons niets uit, als je maar iemand mee naar huis neemt!

ZM: Mama, je realiseert je dat als ik gewoon maar iemand mee naar huis zou nemen en we zouden trouwen, onze relatie waarschijnlijk niet lang zou duren?

ZMM: Niet per se.

ZM: Oké, maar de kans op een scheiding is zeker groter als ik met een vreemdeling trouw. Zou je liever mijn kans op een scheiding verhogen?

ZMM: Op zijn minst ben je dan getrouwd geweest!

Veelzijdig palet aan vrouwen en meningen

Daarnaast worden de anekdotische verhalen en gesprekken met en over de vrouwen aangevuld met verkorte interviews. Het is duidelijk dat Lake veel onderzoek en voorbereiding in het boek heeft gesproken, want er komt een breed scala aan personages voorbij. Van een koppelende professor aan een technische universiteit, een huwelijksvoorspeller, een lesbische Chinese in een ‘coöperatief huwelijk’ met een homoseksuele man, tot de vrouwelijke oprichtster van één van de bekendste Chinese datingsites.

En op de koop toe wordt de rest van Azië ook niet vergeten. In een korte, daardoor ietwat oppervlakkige, maar interessante rondgang langs Korea, Japan en Singapore laat Lake de onderlinge overeenkomsten en verschillen zien. Zo is er in Japan een nog grotere kloof tussen man en vrouw, en is de Singaporese overheid vooral bezig het geboortecijfer op te krikken, ongeacht geslacht.

Kortom, Lake toont een veelzijdig palet aan vrouwen, meningen en personages in haar boek. Ze schetst hierbij vrouwen die niet zozeer verdrietig overblijven, maar vasthoudend overeind blijven.

Leftover in China: The Women Shaping the World’s Next Superpower, Roseann Lake, W.W. Norton & Company, februari 2018, hardcover €20.99, ISBN 9780393254648.