De kaft van Keizerlijk Geel, de nieuwe roman van Lucas Zandberg, laat duidelijk zien wat het onderwerp is. Niet alleen konden pekinezen van oudsher enkel door de Chinese keizerlijke familie worden gehouden, keizerin-weduwe Cixi bood ze ook aan de buitenlandse machten als geschenk toen die China binnendrongen in de tweede helft van de 19e eeuw.

Het levensverhaal en de moeilijke keuzes die Cixi moest maken staan centraal in deze op historie gebaseerde roman. We komen haar aan het begin tegen als jonge vrouw die uitverkoren wordt om deel uit te maken van de keizerlijke hofhouding. Door het boek heen leren we de sleutelmomenten die haar tekenen en hoe dit behalve voor haarzelf ook voor China grote gevolgen heeft. Het Chinese hof is een intrigerend toneel waar dit alles zich afspeelt en een extra vleugje drama zorgt ervoor dat je lekker blijft doorlezen en de geschiedenis behapbaar is.

Het Chinese hofleven

In het boek ligt veel nadruk op het leven aan het Chinese hof en in het keizerlijk paleis. Net zoals in het westen ligt er een sterke nadruk op rituelen en hiërarchie, maar de beschrijving van specifieke kleding en plekken laat dit allemaal tot leven komen. Behalve de grootse invasies en intriges, spreken daarom hoofdstukken die de dagelijkse gang van zaken aan het hof schetsen juist erg tot de verbeelding. Vooral nadat Cixi regent is geworden, samen met de andere hoofdconcubine, en in naam van haar zoon bij raadsvergaderingen mag aansluiten.

Auteur Lucas Zandberg

“De noodzaak van het uitgebreide aankleedritueel was twijfelachtig, want wij zaten verscholen achter een geel scherm, zodat de raadsleden hooguit onze contouren konden waarnemen. Mijn zoon, de Heer van Tienduizend Jaar zat voor de vorm op de Drakentroon. […] Voor de raadsleden moeten het ontzagwekkende verschijningen zijn geweest, die twee rijk gedecoreerde schimmen achter het gordijn, half verscholen in het duister. Mijn gedeeltelijke onzichtbaarheid gaf me de kracht mijn stem voor het eerst echt te laten horen, in plaats van Gongs suggesties te beamen, zoals ik in het begin had gedaan.”

Ook de beschrijving van de keizer, zijn tekortkomingen en onderwijs verlevendigen het verhaal. Hoewel de historische context constant aanwezig is, zijn het dit soort details die de personages karakter en persoonlijkheid geven. Vooral omdat het duidelijk de pragmatiek en diplomatie van Cixi tegenover de simpele en bekrompen gedachtengang van haar zoon zet.

“Een paar weken later bleek dat ik de uitkomst van mijn verzoeningspolitiek accuraat had ingeschat. Na de massaslachting in Tianjin waren vijftien Europese kanonneerboten aan de kust opgedoken. […] Na afloop van de ceremonie bezocht Tongzhi me in het Zeepaleis. […] ‘Hoe wist u dat de barbaren van een invasie zouden afzien?’ vroeg hij. ‘Wie weet hebben wij een kans aan ons laten voorbijgaan om af te rekenen met de vijand. […] Dat addergebroed moet worden uitgeroeid.’ ‘Dat addergebroed levert ons taëls op. Zoals je weet heeft Gong gezorgd voor een gecentraliseerde douane.’ ‘Wat voor douane?’ Ik vroeg me af of hij een grapje maakte. Hij keek me echter zo schaapachtig aan dat ik begreep dat hij bloedserieus was toen hij meteen daarna enthousiast uiteenzette hoe daadkrachtig militair optreden alle westerlingen zou verdrijven.”

Een hapklaar stukje geschiedenis

In zijn nawoord en dankwoord schrijft Zandberg hoe hij een aantal zaken in het creatieve proces heeft benaderd. Duidelijk is dat het doel was de Chinese context behapbaar te maken zonder de geschiedenis al teveel geweld aan te doen. De namen, titels en de leeftijden zijn bijvoorbeeld op een bepaalde manier versimpeld zodat er niet teveel verwarring zou zijn.

Een andere belangrijke opmerking van Zandberg is dat er veel beschikbare bronnen zijn, maar dat de documentatie niet compleet is en de bestaande bronnen elkaar tegenspreken. Tijdens het lezen bekroop mij dan ook vaak het gevoel dat sommige gebeurtenissen of situaties wel erg direct opgelost werden of lineair beschreven waren. De geschiedenis moet worden gebogen naar het verhaal, wat je soms het gevoel geeft een lijstje te moeten aftikken van bepaalde gebeurtenissen. Tegelijkertijd is het schetsen van Cixi’s interne gevoelswereld, hoewel deels speculatief, erg effectief om de ontwikkelingen tastbaarder te maken.

Dat zorgt ervoor dat Keizerlijk Geel een prima balans tussen historie en drama heeft. Voor degene die niets van Chinese geschiedenis afweten is het een toegankelijke manier om met deze turbulente periode kennis te maken. Voor de Chinakenners is het een aantrekkelijk geschreven snelle opfrisser.

Keizerlijk Geel, Lucas Zandberg, Arbeiderspers november 2019, paperback €21,99, ook verkrijgbaar als e-book, ISBN 9789029540094.