Aan de 17 publicaties tellende serie ‘Oxford illustrated history of…’, kan sinds kort de ‘History of modern China‘ worden toegevoegd. Volgens Oxford University Press is dit de meest ambitieuze poging tot nu toe om de uitgebreide hedendaagse Chinese geschiedenis in één standaardwerk samen te vatten.
Met bijdragen van twaalf gerenommeerde sinologen, politicologen en geschiedkundigen (waaronder Anne Gerritsen, o.a. verbonden aan de Universiteit Leiden), belooft het boek heel wat in huis te hebben. Het geheel is geredigeerd door Jeffrey N. Wassterstrom, die sinds begin jaren ’90 een indrukwekkend China-gerelateerd cv op heeft opgebouwd.
Waar begint de moderne geschiedenis?
Voor een boek over de ‘moderne geschiedenis’ van China is de eerste vraag: waar begint de moderne geschiedenis? In de inleiding onderbouwt Wasserstrom waarom is gekozen voor het einde van de Ming-dynastie (vanaf 1550). Hoewel eerdere dynastieën het huidige China net zozeer hebben gevormd, is dit de periode waarin de voornaamste Chinese gebruiken en symbolen hun huidige vorm kregen, waaronder de Grote Muur en de Verboden Stad. Daarnaast is de late Ming-dynastie de periode waarin het Confucianisme haar meest prominente vorm aannam, vergelijkbaar met het westerse begrip van een religie. Tot slot zijn demografische en andere ontwikkelingen gerelateerd aan de Opiumoorlogen (1839, 1860) essentieel geweest in de uiteindelijke ondergang van het keizerrijk.
Het boek neemt ons vervolgens mee van China’s eerste contacten met het buitenland, langs belangrijke volksopstanden zoals de Taipingopstand en de Boxeropstand, naar de val van het Keizerrijk. De hoofdstukken zijn rijkelijk van afbeeldingen voorzien, waaronder onderstaande satirische tekening van Lord Macartney tijdens de eerste Britse diplomatieke missie naar China. Macartney weigerde de gebruikelijke kowtow voor keizer Qianlong te maken maar maakte tijdens zijn audiëntie een kniebuiging, zoals hij voor zijn eigen koning zou doen.
Lewis Walpole Library, Yale University
China’s opkomst
Vervolgens gaat het verder van de onrustige periode na de revolutie langs de politiek onrustige perioden van de Grote Sprong Voorwaarts en Culturele Revolutie, naar de Tiananmenprotesten in 1989. In dit hoofdstuk worden de protesten vrij kort en feitelijk beschreven, maar wordt uitgebreid ingegaan op de aanloop en de gevolgen voor de Chinese maatschappij en politiek. Een goede invalshoek, omdat wat er in mei 1989 in Beijing is gebeurd bij de meeste mensen met enige interesse in China reeds bekend is.
Daarna wordt ingegaan op China’s opkomst (2000 tot 2010), waarin de huidige samenleving wordt geduid middels onder andere internationale relaties, verschuivingen in het leiderschap van de CCP, snelle ontwikkelingen in China’s infrastructuur, de opkomt van de Chinese popcultuur en de Olympische Spelen in 2008.
Als afsluiter volgt een uitstekend hoofdstuk over hoe China vandaag de dag met haar geschiedenis omgaat. Een ingekorte versie van dit zeer interessante en relevante hoofdstuk (geschreven door Pulitzerprijswinnaar Ian Johnson) is hier beschikbaar als essay.
Compact maar compleet
Een nadeel aan het behandelen van een periode van bijna 500 jaar jaar in 323 pagina’s, is dat niet alle belangrijke gebeurtenissen de ruimte krijgen die ze verdienen. Zo komen de vermeende aanslag op Mao’s leven door maarschalk Lin Biao en zijn daaropvolgende vlucht naar de Sovjet-Unie, en het in ongenade vallen en overlijden van president Liu Shaoqi er bekaaid af; beide zaken worden in amper twee zinnen afgedaan. De inval in Tibet door het Rode Leger en de eenkindpolitiek worden zelfs in het geheel niet genoemd.
Dat neemt niet weg dat dit boek de moeite van het lezen zeker waard is voor iedereen met interesse in China. Voor degenen die zich bekend willen maken met China’s moderne geschiedenis is het een goed begin, waarna verdieping gezocht kan worden in andere werken. Maar ook voor de meer ervaren China-kenner, die het eigenlijk allemaal al wel weet, is dit boek een compacte maar vrijwel complete opfrisser, die 500 jaar moderne Chinese geschiedenis goed en efficiënt samen weet te vatten.
The Oxford illustrated history of modern China, Editor Jeffrey N. Wassterstrom, Oxford University Press, € 29,99 (hardcover), juni 2016, ISBN 9780199683758.
